درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان

در دنیای پیچیده دعاوی حقوقی، گاهی اوقات خوانده به ناچار درگیر پرونده هایی می شود که حس می کند پایه و اساس محکمی ندارند یا صرفاً برای آزار و اذیت مطرح شده اند. اینجاست که درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان، به عنوان یک ابزار حقوقی کارآمد برای دفاع از خودش و جلوگیری از خسارات احتمالی، خودنمایی می کند.

فرض کنید کسی علیه شما ادعایی مطرح کرده که به نظرتان الکی و بی اساس می آید. خب، شما که نباید بی تفاوت بنشینید و اجازه دهید وقت و هزینه تان هدر برود، آن هم برای دعوایی که شاید اصلاً به جایی نرسد. در اینجا قانون آیین دادرسی مدنی، راهی پیش پای خوانده گذاشته تا بتواند از خودش در برابر چنین وضعیت هایی محافظت کند. این راهکار به خوانده اجازه می دهد از دادگاه بخواهد خواهان برای جبران خسارت های احتمالی آینده، یک تضمین یا همان «تامین» بسپارد. این خسارت ها می تواند شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله شما باشد که اگر خواهان در دعوا شکست خورد، به عهده اوست. البته، هر درخواستی به همین راحتی پذیرفته نمی شود و باید شرایط خاصی داشته باشد که دادگاه آن ها را بررسی می کند.

اصلا «تأمین از خواهان» یعنی چی؟ یه مقدمه دوستانه!

بگذارید با یک مثال ساده شروع کنیم. تصور کنید فردی از شما شکایت کرده، اما شما مطمئن هستید که حق با شماست و این دعوا فقط برای اذیت و آزار یا کش دادن یک موضوع مطرح شده. شما نگران این هستید که این دعوا ماه ها و شاید سال ها طول بکشد و در این مدت باید کلی هزینه وکیل و دادرسی بپردازید. خب، تکلیف چیست؟ آیا باید دست روی دست بگذارید و صبر کنید تا سرنوشت پرونده مشخص شود و بعد دنبال جبران خسارت هایتان باشید؟

اینجاست که پای ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی به میان می آید و به شما به عنوان خوانده، یک سلاح قانونی می دهد: درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان. این تامین در واقع یک تضمین مالی است که دادگاه از خواهان می خواهد به صندوق دادگستری بسپارد تا اگر در نهایت، خواهان در دعوا شکست خورد و محکوم شد، خسارت های شما (مثل هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل) از آن محل پرداخت شود. هدف اصلی این ماده قانونی این است که جلوی دعاوی بی اساس و واهی را بگیرد و خواندگان را از تحمل خسارات مالی بی دلیل نجات دهد.

پس، اگر به عنوان خوانده احساس کردید دعوایی که علیه شما مطرح شده، محکم نیست، می توانید با ارائه دلایل موجه به دادگاه، درخواست کنید خواهان تامین بگذارد. اگر دادگاه درخواست شما را قبول کند و خواهان هم این تامین را ندهد، داستان پرونده شکل دیگری به خود می گیرد که در ادامه مفصل راجع به آن صحبت می کنیم.

ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی: متنی که باید بدانید!

برای اینکه همه چیز شفاف باشد، اول از همه باید برویم سراغ اصل مطلب، یعنی متن خود ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی. این ماده، اساس و پایه صحبت های ماست و تمام شرایط و ضوابطی که در ادامه بررسی می کنیم، از همین متن بیرون می آید:

ماده ۱۰۹ـ در كلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواست های مربوط به امورحسبی به استثنای مواردی كه قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته است، خوانده می تواند برای تادیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوكاله كه ممكن است خواهان محكوم شود از دادگاه تقاضای تامین نماید. دادگاه در صورتی كه تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تامین صادر می نماید و تا وقتی كه خواهان تامین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی كه مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تامین منقضی شود و خواهان تامین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می شود.

تبصره- چنانچه بر دادگاه محرز شود كه منظور از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد یا ایذای طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مكلف است در ضمن صدور حكم یا قرار، خواهان را به تادیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محكوم نماید.

حالا بگذارید این ماده را کمی باز کنیم و ببینیم هر بخش آن چه معنی می دهد:

• «در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواست های مربوط به امور حسبی»: این جمله نشان می دهد که دامنه کاربرد این ماده چقدر وسیع است. یعنی تقریباً در هر دعوای حقوقی (نه کیفری) که جنبه مدنی دارد، چه دعوایی که از اول مطرح شده (اصلی) و چه دعوایی که در حین رسیدگی به دعوای اصلی پیش می آید (طاری)، و حتی در مورد امور مربوط به امور حسبی (مثل درخواست مهر و موم ترکه)، خوانده می تواند درخواست تامین کند. البته یک استثنا هم دارد که امور حسبی است که خود قانون امور حسبی راه مراجعه به دادگاه را برای آن مشخص کرده.

• «خوانده می تواند برای تادیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تامین نماید»: این قسمت هدف اصلی ماده را روشن می کند. خوانده به فکر خسارت هایی است که ممکن است به خاطر این دعوا به او وارد شود. این خسارت ها عمدتاً شامل پولی است که باید برای دادرسی بپردازد (هزینه دادرسی) و پولی که به وکیلش می دهد (حق الوکاله). او می خواهد قبل از اینکه این هزینه ها به گردنش بیفتد، یک تضمین از خواهان بگیرد.

• «دادگاه در صورتی که تقاضای مزبور را با توجه به نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تامین صادر می نماید»: این بخش خیلی مهم است. یعنی هر درخواستی از طرف خوانده، خود به خود قبول نمی شود. دادگاه باید بررسی کند و ببیند آیا دلایل خوانده برای درخواست تامین، منطقی و موجه است یا نه. «جهات موجه» همان کلید واژه اصلی در این قسمت است که در ادامه بیشتر در موردش حرف می زنیم.

• «تا وقتی که خواهان تامین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و در صورتی که مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تامین منقضی شود و خواهان تامین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر می شود»: این جمله به ضمانت اجرای این ماده می پردازد. اگر دادگاه قرار تامین را صادر کرد و خواهان در مهلت مقرر آن را نپرداخت، اول دادرسی پرونده متوقف می شود و هیچ کاری پیش نمی رود. اگر باز هم خواهان به حرف دادگاه گوش نداد و تامین را نداد، با درخواست خوانده، دادگاه می تواند دادخواست خواهان را کلاً رد کند! یعنی پرونده خواهان عملاً مختومه می شود.

• تبصره: «چنانچه بر دادگاه محرز شود كه منظور از اقامه دعوا تاخیر در انجام تعهد یا ایذای طرف یا غرض ورزی بوده، دادگاه مكلف است در ضمن صدور حكم یا قرار، خواهان را به تادیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محكوم نماید»: این تبصره یک لبه تیز دیگر به این ماده می دهد! اگر دادگاه متوجه شود که خواهان عمداً و با قصد بد، مثل اذیت کردن طرف مقابل یا تاخیر انداختن در انجام یک تعهد، این دعوا را مطرح کرده، علاوه بر عواقب دیگر، خواهان را به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم می کند. این یعنی قانونگذار خواسته با این تبصره، جلوی سوءاستفاده از سیستم قضایی را بگیرد.

پس، ماده ۱۰۹ مثل یک سپر قدرتمند برای خوانده است که می تواند در برابر حملات حقوقی بی اساس، از آن استفاده کند. حالا که با کلیات آشنا شدیم، برویم سراغ جزئیات بیشتر و تفاوت های این ماده با مواد مشابه.

فرق تأمین از خواهان (ماده ۱۰۹) با تأمین خواسته (ماده ۱۰۸) چیه؟ گم نشیم تو قانون!

شاید شنیده باشید که در قانون آیین دادرسی مدنی یک چیز دیگری هم به اسم تامین خواسته وجود دارد. این دو خیلی شبیه هم به نظر می رسند، اما تفاوت های اساسی دارند که اگر آن ها را ندانید، ممکن است حسابی گیج شوید. بگذارید این دو را کنار هم بگذاریم و تفاوت هایشان را موشکافی کنیم.

ویژگی	تأمین خواسته (ماده ۱۰۸ ق.آ.د.م)	تأمین از خواهان (ماده ۱۰۹ ق.آ.د.م)
درخواست کننده	خواهان (فردی که شکایت کرده)	خوانده (فردی که از او شکایت شده)
هدف اصلی	توقیف اموال خوانده برای اطمینان از اجرای حکم نهایی و جلوگیری از تضییع مال	تضمین خسارات احتمالی خوانده (هزینه دادرسی، حق الوکاله) در صورت محکومیت خواهان
ماهیت تامین	توقیف اموال یا گرفتن تضمین مالی از خوانده	گرفتن تضمین مالی (وجه نقد، اوراق بهادار) از خواهان
نتیجه عدم ارائه تامین	خواسته توقیف نمی شود و خواهان نمی تواند اموال خوانده را توقیف کند.	دادرسی متوقف می شود و در نهایت، دادخواست خواهان رد می گردد.
تعیین میزان تامین	خواهان میزان خسارت احتمالی را پرداخت می کند و دادگاه میزان توقیف را بر اساس خواسته تعیین می کند.	دادگاه با توجه به نوع و وضع دعوا و جهات موجه، میزان تامین را تعیین می کند. خوانده نقشی در تعیین مبلغ ندارد.
امکان توقیف اموال	بله، اموال خوانده توقیف می شود.	خیر، اموالی از خواهان توقیف نمی شود؛ فقط تضمین نقدی یا مشابه آن گرفته می شود.
مستند دعوا	می تواند سند رسمی، در معرض تضییع بودن خواسته، اوراق تجاری واخواست شده باشد، یا خواهان خسارت احتمالی بدهد.	محدودیتی از این بابت ندارد، مگر استثنائات ماده ۱۱۰.
قابلیت تبدیل تامین	بله، خوانده می تواند مال توقیف شده را به مال دیگر یا وجه نقد تبدیل کند.	خیر، تامین خواهان قابل تبدیل نیست.

همانطور که می بینید، این دو ماده هرچند در اسم شبیه هم هستند، اما در عمل مثل شب و روز فرق دارند. ماده ۱۰۸ بیشتر به درد خواهان می خورد تا مطمئن شود اگر در دادگاه برنده شد، بتواند حقش را از خوانده بگیرد و خوانده نتواند اموالش را از دسترس خارج کند. اما ماده ۱۰۹ یک ابزار دفاعی برای خوانده است تا در برابر دعاوی احتمالی و واهی، از خودش محافظت کند.

پس دفعه بعدی که کلمه «تامین» را در یک پرونده حقوقی شنیدید، حتماً به این دقت کنید که چه کسی درخواست آن را کرده و هدفش چیست. این تفاوت ها در عمل بسیار مهم هستند و می توانند مسیر یک پرونده را کاملاً عوض کنند.

کی می تونید درخواست تأمین از خواهان بدید؟ شرایطش چیه؟

خب، تا اینجا فهمیدیم که درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان چیست و چه فرقی با تامین خواسته دارد. حالا سوال اصلی این است: چه زمانی شما به عنوان خوانده، می توانید سراغ این ماده قانونی بروید و از دادگاه بخواهید خواهان تامین بدهد؟ شرایطی وجود دارد که دادگاه بر اساس آن ها تصمیم می گیرد درخواست شما را قبول کند یا رد.

صلاحیت دادگاه: آشیانه پرونده کجاست؟

اولین و مهم ترین شرط این است که درخواست تامین را باید به همان دادگاهی ارائه دهید که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوای شما را دارد. یعنی پرونده اصلی در هر دادگاهی در حال رسیدگی است، درخواست تامین شما هم باید در همان دادگاه مطرح شود. نمی توانید به دادگاه دیگری مراجعه کنید و انتظار داشته باشید به درخواست شما رسیدگی شود.

نوع دعاوی قابل طرح: همه پرونده ها مجازند؟

طبق ماده ۱۰۹، این درخواست را می توانید تقریباً در همه دعاوی مدنی مطرح کنید. این شامل:

• دعاوی اصلی: همان پرونده ای که از ابتدا علیه شما مطرح شده.
• دعاوی طاری: پرونده هایی که در حین رسیدگی به دعوای اصلی پیش می آیند، مثلاً ورود شخص ثالث یا دعوای متقابل.
• درخواست های مربوط به امور حسبی: برخی از امور که نیاز به دخالت دادگاه دارند ولی جنبه دعوا ندارند (مثل تعیین قیم)، نیز می توانند مشمول این ماده شوند، البته با استثنائاتی که در خود قانون امور حسبی آمده است.

محدودیت های ماده ۱۱۰: کجا نمی تونید درخواست بدید؟

یک سری موارد خاص وجود دارد که حتی اگر همه شرایط را هم داشته باشید، نمی توانید درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان را مطرح کنید. این موارد در ماده ۱۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی آمده اند:

• دعاوی مستند به چک، سفته یا برات: اگر خواهان دعوایش را بر اساس یکی از این اسناد تجاری مطرح کرده باشد، شما نمی توانید درخواست تامین کنید.
• دعاوی مستند به اسناد رسمی: اگر سند اصلی دعوای خواهان، یک سند رسمی باشد (مثل سند ملک ثبت شده)، باز هم این امکان برای شما وجود ندارد.
• دعاوی علیه «متوقف»: منظور از متوقف، کسی است که ورشکسته شده و رسیدگی به امور مالی اش بر عهده اداره تصفیه یا مدیر تصفیه است. در این موارد هم نمی توانید درخواست تامین از خواهان را مطرح کنید.

این استثناها برای این است که قانونگذار فرض کرده در این موارد، سند یا موقعیت حقوقی خواهان به قدر کافی محکم است و نیاز به تضمین اضافی برای خوانده نیست.

وجود «جهات موجه» از نظر دادگاه: کلید قبولی درخواست شما!

اینجا قلب ماده ۱۰۹ است! حتی اگر درخواست شما در دامنه دعاوی مجاز باشد و شامل استثنائات ماده ۱۱۰ هم نشود، باز هم باید دادگاه را قانع کنید که درخواست شما «موجه» است. «جهات موجه» یعنی چه؟ یعنی دلایل و قرائنی که دادگاه را به این نتیجه برساند که واقعاً نیاز به گرفتن تامین از خواهان وجود دارد. این بخش از مقاله از آن جاهایی است که باید خوب دقت کنید.

۱. قرائن و اماراتی که احتمال محکومیت خواهان را تقویت کند:

اگر بتوانید به دادگاه نشان دهید که دعوای خواهان از همان اول «لنگ» می زند و احتمال شکست او زیاد است، درخواست شما موجه تر به نظر می رسد. مثلاً:

• خواهان مدارک کافی و محکمی برای اثبات ادعایش ندارد.
• اظهارات خواهان با واقعیت های موجود در تضاد است.
• دلایلی دارید که نشان می دهد ادعای خواهان کذب یا خلاف واقع است.

۲. واهی بودن یا بی اساس بودن دعوای خواهان:

این مورد به معنی این است که دعوا از ریشه و بن، ایراد دارد و صرفاً برای وقت کشی یا اذیت کردن مطرح شده. مثلاً:

• خواهان بدون هیچ دلیل منطقی، دعوایی را مطرح کرده است.
• موضوع دعوا، قبلاً در دادگاه دیگری بررسی و حکم قطعی صادر شده و خواهان دوباره آن را مطرح کرده (البته با رعایت ماده ۸۴ آیین دادرسی مدنی در خصوص ایرادات).
• ادعای خواهان از نظر قانونی قابل پیگیری نیست.

۳. عدم توانایی مالی خواهان برای جبران خسارات احتمالی در آینده:

یکی از اهداف اصلی این ماده، جبران خسارت های شماست. اگر بتوانید ثابت کنید که خواهان توانایی مالی لازم برای پرداخت هزینه های دادرسی و حق الوکاله شما (در صورت شکست خودش) را ندارد، این یک دلیل قوی برای درخواست تامین است. مثلاً:

• خواهان هیچ مال و اموالی به نام خودش ندارد.
• خواهان سابقه ورشکستگی یا مشکلات مالی جدی دارد.
• پولی که خواهان در حساب هایش دارد، برای جبران خسارات شما کافی نیست.

۴. وجود سوء نیت یا غرض ورزی از جانب خواهان:

این مورد مستقیماً به تبصره ماده ۱۰۹ برمی گردد. اگر بتوانید نشان دهید که خواهان عمداً و با قصد بد، این دعوا را مطرح کرده، درخواست شما بسیار قوی خواهد بود. مثلاً:

• هدف خواهان فقط اطاله دادرسی است تا شما را خسته کند یا به تعهدش عمل نکند.
• خواهان سابقه اذیت و آزار شما را در مسائل حقوقی یا غیرحقوقی دارد.
• ادله ای وجود دارد که نشان می دهد دعوا صرفاً برای ایذاء (اذیت کردن) یا غرض ورزی شخصی مطرح شده.

۵. پیچیدگی و طولانی بودن روند رسیدگی:

اگر پرونده از آن دسته پرونده هایی باشد که نیاز به کارشناسی های متعدد، استعلامات پیچیده یا رسیدگی طولانی مدت دارد، این خود می تواند یک «جهت موجه» باشد. چرا که هر چه پرونده بیشتر طول بکشد، هزینه های دادرسی و حق الوکاله شما هم بیشتر می شود.

۶. اهمیت و میزان خواسته:

اگر موضوع دعوا و خواسته خواهان، مبلغ قابل توجهی باشد یا از نظر حقوقی اهمیت زیادی برای شما داشته باشد، این هم می تواند یکی از دلایل موجه برای درخواست تامین باشد. چرا که در صورت شکست، ضرر بیشتری متوجه شما خواهد شد.

یادتان باشد، جمع آوری مستندات و ارائه دلایل محکم برای اثبات این «جهات موجه»، حرف اول را می زند. دادگاه بر اساس همین دلایل شما تصمیم می گیرد.

قدم به قدم: چطور درخواست تأمین از خواهان رو ثبت کنیم؟

حالا که با شرایط و مفهوم درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان آشنا شدید، وقتش رسیده که ببینیم در عمل باید چه کارهایی انجام دهید. فرآیند این کار مرحله به مرحله است و با رعایت این مراحل می توانید شانس خودتان را برای موفقیت بالا ببرید.

گام اول: نگارش و تقدیم لایحه درخواست تامین (شما باید شروع کنید!)

اولین قدم، نوشتن یک لایحه حقوقی دقیق و کامل برای درخواست تامین است. این لایحه باید شامل موارد زیر باشد:

• مشخصات کامل شما و خواهان: اسم و فامیل، کد ملی، آدرس و سایر اطلاعات شناسایی که برای دادگاه لازم است.
• خواسته مشخص: باید به صراحت درخواست صدور قرار تامین از خواهان را مطرح کنید. مثلاً می توانید بنویسید: «تقاضای صدور قرار تامین از خواهان به استناد ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی بابت خسارات احتمالی هزینه دادرسی و حق الوکاله.» نیازی نیست مبلغ دقیق را خودتان مشخص کنید، چون این کار با دادگاه است، اما می توانید یک مبلغ تقریبی را ذکر کنید یا بنویسید «تعیین مبلغ با دادگاه محترم است».
• دلایل و مستندات: این مهم ترین بخش لایحه شماست. باید به طور کامل توضیح دهید چرا فکر می کنید خواهان باید تامین بپردازد. اینجا همان جایی است که باید «جهات موجه» را که بالاتر توضیح دادیم، با جزئیات کامل و مستندات قوی ارائه کنید. مثلاً:
  • اگر دعوای خواهان واهی است، دلایل آن را بنویسید و مدارکی که بی اساس بودن دعوا را نشان می دهند پیوست کنید.
  • اگر خواهان توانایی مالی ندارد، مثلاً می توانید استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک یا بانک ها را درخواست کنید (اگرچه معمولاً دادگاه خودش اقدام می کند، اما اشاره شما مهم است).
  • اگر سوء نیت یا غرض ورزی را تشخیص داده اید، شواهد و قرائن آن را ذکر کنید.
  • طولانی بودن یا پیچیدگی رسیدگی را توضیح دهید.
• شرح ماوقع و استدلال حقوقی: به زبان ساده و روان، ماجرای دعوا را از دید خودتان شرح دهید و استدلال های حقوقی تان را برای اینکه چرا این درخواست تامین منطقی و قانونی است، بیان کنید.

این لایحه را باید به دفتر خدمات قضایی الکترونیک ببرید تا به دادگاه مربوطه ارسال شود.

گام دوم: رسیدگی دادگاه به درخواست شما (بدون حضور خواهان!)

وقتی لایحه شما به دادگاه رسید، مدیر دفتر پرونده را فوراً به نظر دادگاه می رساند. نکته جالب اینجاست که دادگاه به درخواست شما «بدون اخطار به طرف» (یعنی بدون اینکه به خواهان خبر بدهد) رسیدگی می کند. قاضی دلایل و مستندات شما را بررسی می کند تا ببیند آیا «جهات موجه» را که گفتیم، احراز می کند یا نه. این رسیدگی معمولاً خارج از نوبت است و دادگاه سعی می کند سریع تر به آن رسیدگی کند.

گام سوم: صدور قرار تامین (دادگاه می گوید چقدر!)

اگر دادگاه دلایل شما را موجه تشخیص داد، یک «قرار تامین» صادر می کند. در این قرار، دادگاه موارد زیر را مشخص می کند:

• میزان تامین: دادگاه خودش مبلغ یا نوع تامین را (مثلاً وجه نقد یا اوراق بهادار) تعیین می کند. این شما نیستید که میزان تامین را مشخص می کنید، بلکه این بر عهده دادگاه است که با توجه به میزان احتمالی خسارت های شما (هزینه دادرسی، حق الوکاله) آن را تعیین می کند.
• مهلت ارائه تامین: یک مهلت مشخص (معمولاً ۱۰ روز) برای خواهان تعیین می شود تا تامین را به صندوق دادگستری بسپارد.

گام چهارم: ابلاغ قرار تامین به خواهان (حالا نوبت خواهان است!)

بعد از صدور قرار تامین، این قرار به خواهان ابلاغ می شود. از این لحظه به بعد، توپ در زمین خواهان است.

گام پنجم: امکان اعتراض خواهان به قرار تامین (او هم حق دارد!)

خواهان حق دارد ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قرار تامین، نسبت به آن اعتراض کند. این اعتراض به همان دادگاهی که قرار را صادر کرده ارائه می شود و دادگاه در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض، آن را بررسی و تعیین تکلیف می کند. این به این معنی است که قرار تامین در ابتدا قطعی نیست و خواهان می تواند به آن اعتراض کند.

این مراحل، روند کلی درخواست و صدور قرار تامین از خواهان است. مهم ترین بخش، گام اول است که شما باید با دقت و مستندات قوی، دادگاه را قانع کنید. یادتان باشد که کمک گرفتن از یک وکیل متخصص در این مرحله می تواند تفاوت بزرگی در نتیجه پرونده ایجاد کند.

خواهان تأمین رو نده، چی میشه؟ عواقبش رو بدونید!

خب، شما به عنوان خوانده، زحمت کشیدید و با دلایل محکم، دادگاه را قانع کردید که خواهان باید تامین بدهد. دادگاه هم قرار تامین را صادر کرده و آن را به خواهان ابلاغ کرده است. حالا اگر خواهان در مهلتی که دادگاه تعیین کرده (معمولاً ۱۰ روز)، تامین را ندهد، چه اتفاقی می افتد؟ اینجاست که ضمانت اجراهای ماده ۱۰۹ خودشان را نشان می دهند که واقعاً برای خوانده مفید هستند.

۱. توقف دادرسی: چراغ قرمز برای پرونده!

اولین اتفاقی که می افتد این است که به محض اینکه مهلت تعیین شده برای ارائه تامین تمام شود و خواهان تامین را ندهد، دادرسی پرونده متوقف می شود. یعنی چه؟ یعنی هیچ اقدامی در پرونده انجام نمی شود، هیچ جلسه ای برگزار نمی شود، هیچ کارشناسی نمی رود و کلاً پرونده در حالت انتظار می ماند. این توقف، تا زمانی ادامه دارد که خواهان بالاخره تامین را بپردازد. این یک فشار جدی روی خواهان است تا به وظیفه قانونی اش عمل کند و پرونده را از حالت تعلیق خارج کند.

۲. صدور قرار رد دادخواست خواهان: بازی تمام شد!

حالا فرض کنید خواهان همچنان از پرداخت تامین سر باز می زند و دادرسی هم متوقف شده است. در این حالت، شما به عنوان خوانده می توانید از دادگاه بخواهید که قرار رد دادخواست خواهان را صادر کند. دادگاه هم اگر ببیند مهلت گذشته و خواهان همچنان تامین نداده، این قرار را صادر می کند. با صدور این قرار، دادخواست خواهان عملاً از بین می رود و پرونده به نفع شما (خوانده) مختومه می شود، بدون اینکه نیاز باشد شما وارد ماهیت دعوا شوید و دفاع طولانی مدت کنید. این یعنی دعوایی که خواهان مطرح کرده بود، به دلیل عدم رعایت قانون، رد شده است. البته این قرار رد دادخواست، به خواهان این اجازه را می دهد که در آینده، اگر شرایط لازم را داشت و با تامین، دوباره دعوا را مطرح کند، اما برای آن لحظه، پرونده او بسته می شود.

یک نکته مهم: اگر قرار رد دادخواست صادر شد، آیا خواهان می تواند دوباره با همان موضوع، یک پرونده جدید باز کند؟ بله، از نظر قانونی مانعی ندارد، چون قرار رد دادخواست مثل حکم قطعی نیست که مانع طرح دعوای مجدد شود. اما خب، دفعه بعد هم احتمالاً با همین دردسر تامین مواجه خواهد شد.

۳. اعمال تبصره ماده ۱۰۹: جریمه برای غرض ورزی!

یادتان هست تبصره ماده ۱۰۹ چه می گفت؟ این تبصره یک پیامد دیگر هم برای خواهان هایی دارد که با سوء نیت (قصد بد) دعوا را مطرح کرده اند. اگر دادگاه در جریان رسیدگی یا حتی بعد از صدور قرار رد دادخواست، به این نتیجه برسد که خواهان با هدف تاخیر در انجام تعهد، اذیت و آزار طرف مقابل (ایذاء) یا غرض ورزی دعوایی را مطرح کرده است، آن وقت داستان فرق می کند. در این صورت، دادگاه مکلف است که خواهان را به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم کند. این یک مجازات مالی اضافی است که قانونگذار برای جلوگیری از سوءاستفاده از فرآیند قضایی و حفظ حقوق افراد در نظر گرفته است.

خلاصه اینکه، عدم ارائه تامین توسط خواهان، عواقب جدی برای او دارد و ابزاری قدرتمند در دستان خوانده برای دفاع از خودش است. این ماده نشان می دهد که قانون برای حفظ عدالت و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه افراد درگیر دعاوی بی اساس، پیش بینی های لازم را انجام داده است.

باز هم تاکید می کنم: حواستان باشد که عدم ارائه تامین توسط خواهان در ماده ۱۰۹، به هیچ وجه به معنی توقیف اموال او نیست. این تفاوت اصلی و بارز با ماده ۱۰۸ (تامین خواسته) است که در آن، اموال خوانده توقیف می شود. در ماده ۱۰۹، تمرکز بر توقف دادرسی و رد دادخواست است.

جمع بندی: تأمین از خواهان، ابزاری مهم در دست خوانده

همانطور که در این مقاله دوستانه و پر از جزئیات با هم بررسی کردیم، درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان که در ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی به آن اشاره شده، یک ابزار حقوقی فوق العاده کاربردی و قدرتمند در دستان شما به عنوان خوانده است. این ماده مثل یک سپر دفاعی عمل می کند تا شما را در برابر دعواهای حقوقی بی اساس، واهی و یا حتی با سوء نیت، حفظ کند.

ما دیدیم که این تامین، هدفش جبران خسارات احتمالی شما (مانند هزینه های دادرسی و حق الوکاله) است و با «تامین خواسته» (ماده ۱۰۸) که به دنبال توقیف اموال خوانده است، تفاوت های اساسی دارد. همچنین یاد گرفتیم که چه زمانی می توانید درخواست این تامین را مطرح کنید و «جهات موجه» چیست که باید با دلایل محکم به دادگاه ارائه دهید. اگر دعوا ایراد اساسی داشته باشد، خواهان توانایی مالی جبران خسارت نداشته باشد یا حتی قصدش غرض ورزی باشد، شما شانس بیشتری برای گرفتن این تامین دارید.

فرآیند قدم به قدم درخواست، صدور قرار، و پیامدهای عدم پرداخت تامین توسط خواهان را هم با جزئیات توضیح دادیم. یادتان باشد که اگر خواهان تامین را ندهد، دادرسی متوقف می شود و در نهایت، دادخواست او رد خواهد شد. حتی ممکن است اگر سوء نیت او محرز شود، جریمه مالی هم بشود.

در آخر، یک نکته خیلی مهم را به خاطر بسپارید: دنیای حقوق پر از پیچیدگی ها و ظرافت هایی است که فقط یک متخصص می تواند از عهده آن برآید. پس، اگر درگیر یک دعوای حقوقی شدید و فکر می کنید نیاز به استفاده از ابزاری مثل درخواست خوانده مبنی بر اخذ تامین از خواهان دارید، حتماً و حتماً با یک وکیل دادگستری متخصص مشورت کنید. یک وکیل خوب می تواند شما را در مسیر درست راهنمایی کند، بهترین لایحه را برایتان بنویسد و شانس موفقیت تان را به شدت بالا ببرد.