ساترا ؛ پایه حقوقی ندارد از سانسور پول در می آورد اما همچنان قدرتمند است

مهسا بهادری: در ۲۲ شهریور ۹۴ مقام معظم رهبری در نامه ای خطاب به حسن روحانی رئیس جمهور وقت نوشت: «مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا بر عهده سازمان صدا و سیماست.»

بلافاصله پس از فرمان رهبر رئیس سازمان صدا و سیما دستور تشکیل نهادی را در این سازمان داد. این سازمانی که صرفا نام آن در عرصه ها حضور داشت از سال ۹۶ یکباره به صورت جدی تری فعالیتش را آغاز کرد و ساختمان ده طبقه ای که متعلق به «سروش سیما» بود را بازسازی و در آن جاگیر شد. در همین اثنا مجلس و قوه قضاییه هم به ترتیب وارد میدان بازی شدند. مجلس در سال ۹۷ جزییات اختیارات این سازمان را تصویب کرد طرحی که ابتدا در کمیسیون فرهنگی مجلس تدوین شد اما بعد در صحن علنی مجلس تصویب شد در همان سال لطف الله سیاهکلی به عنوان نخستین مدیر ساترا معرفی شد و از نیمه ۹۷ نیز مدیریت این سازمان به صادق امامیان رسید.

اما اصل ماجرا به اوایل تابستان ۱۳۹۹ باز می گردد که اعلام شد برای جلوگیری از سریال سوزی تا اطلاع ثانوی سازمان سینمایی حق صدور مجوز جدید برای پخش سریال را ندارد اما خبرها از شدت گرفتن اختلافات بین صدا و سیما و وزارت ارشاد بر سر نظارت بر شبکه نمایش خانگی حکایت داشت. حدود چهارسال پیش و در امروزیا سال ۹۹ عادل فردوسی پور اعلام کرد که می خواهد برنامه «۹۹» را روی آنتن شبکه نمایش خانگی ببرد. برنامه ای که مجوز خود را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده بود اما در لحظه های آخر اعلام شد که مجوز خود را باید از ساترا دریافت می کرده است به همین دلیل این برنامه نتوانست در زمان مقرر پخش شود.

سلیقه های شخصی که از جانب ساترا روی پلتفرم ها اعمال می شود باعث شده ذائقه مخاطبان تغیییر کند و به سمت ماهواره بروند

این ماجرا و دعوا کماکان ادامه داشت تا در نهایت نظارت بر شبکه نمایش خانگی به ساترا واگذار شد. ساترایی که زیر نظر صداوسیما بود و طبیعتا هدفش این بود که هوای صداوسیما را داشته باشد قدرت بیش تری می خواست و برای رسیدن به این قدرت هرکاری انجام داد و حتی تا مرز ابطال مجوز پلتفرم ها هم پیش رفت و دلیلش هم بسیار مشخص است عدم توانایی در ساخت برنامه با کیفیت و عدم توانایی در رقابت با وی اودی ها.

این ماجرا تا جایی پیش رفت که سعید مقیسه رییس ساترا به ۱۲ اقدام ساترا علیه پلتفرم های متخلف اشاره کرد و خواستار نظارت بیشتر بر پلتفرم ها یا بسته شدن آن ها شد.

نان ساترا در سانسور کردن است

در همان سال ۱۴۰۰ بود که محمدمهدی عسگرپور یک آینده نگری انجام داد و درباره ممیزی های ساترا بر آثار شبکه نمایش خانگی توضیح داد: «یک مجموعه جلساتی در مجلس منعقد شده که من هم سه چهار بار در آن حضور داشتم؛ چون بحث قانون اداره صدا و سیما قرار است در مجلس مطرح شود که یکی از موضوعات آن وی.او.دی هاست. من آن جا هم گفتم که ما در سینما چهار دهه است که جلو رفته ایم و الان تا حدی متوجه شدیم که ای کاش این دیوار از اول یک جور دیگر چیده می شد؛ شما دقیقاً همان تجربه را دارید یک جور دیگر و با آسیب های بیشتر مرتکب می شوید و از عجایب هم هست که برای ممیزی پول دریافت می شود. من فکر می کنم یکی از مفاسدی که در این حوزه در پیش خواهد بود اتفاقاً در همین بخش است.»

او ادامه داد: «حتی دوستان در خود پلتفرم ها هم شاید دقیقاً ندانند که سه یا پنج سال آینده این موضوع چه شکل و قیافه ای پیدا می کند. ما باید مطالعه کنیم و نهادی برای مطالعه این موضوع به وجود آید. گاهی نهادی به وجود می آید و می گوید که من می خواهم مطالعه کنم اما اول یک راست به سراغ سانسور می رود. چرا که راحت تر هم هست. من این مسائل را به دوستان هم گفتم و قرار شد ما هم متونی را به عنوان پیشنهاد آماده کنیم که در این حوزه چگونه باید نظارت شکل بگیرد. به هر حال این یک حوزه نوظهور است و نظارت آن اگر بخواهد بر قاعده آن چیزی که در سینما و تلویزیون اتفاق افتاده انجام شود حتماً اشتباه است چون اینجا مخاطب خاص دارد و اسمش video on demand است یعنی مردم انتخاب می کنند. بنابراین فرق دارد با این که شما تلویزیون را روشن می کنید و لاجرم برنامه ای را می بینید یا در سینما هم بلیت می خرید و انتخاب می کنید. ای بسا شما قوانینی را برای نظارتش طراحی می کنید و می نویسید که با رشد تکنولوژی یک اتفاق دیگری می افتد و اساساً ممیزی های شما کنار می رود.»

این کارگردان گفت: «صداوسیما مسئول سریال سازی است و وزارت ارشاد مسئول سینما است. این دسته بندی از گذشته وجود داشته بدون اینکه در نظر گرفته شود که ما با یک پدیده نوظهوری مواجهیم که حتما باید درباره آن یک تنظیم گری مشخص وجود داشته باشد که پایه قانونی مشخص داشته باشد. چون ساترا همچنان پایه قانونی مشخصی ندارد و متاسفانه با اینکه این پایه را ندارد اما وارد فاز جدیدتری شده که می تواند در حوزه مدیریت صنف مداخله داشته باشد.»

به سال ۱۴۰۲ رسیدیم؛ ساترا اعلام کرد چون تعداد پلتفرم ها زیاد است تصمیم دارد تا در ششم اردیبهشت(۱۴۰۲) انتخاباتی برگزار کند و مجمعی تشکیل دهد و این مجمع از بین هشت عضو هیئت رییسه خود و یا سایر سکوهای دارای مجوز از ساترا اعضای دارای رای را برای حضور در ۱۶ شورای مشورتی ساترا مانند شورای صدور مجوز تعیین مقررات حمایت های محتوایی و… معین و معرفی می کند.

انتخابات برگزار شد اما نتیجه جالب بود. از بین ۳۶۷ سکو یا همان پلتفرم تنها ۱۶۵ سکو به صورت برخط یا فیزیکی در این جلسه شرکت کردند و نتیجه جالب تر اینکه تعداد آرا نفر اول تنها ۳۰ نفر بوده است و اینگونه رصتا تشکیل شد.

صداوسیما به دنبال انحصار همه جانبه 

از زمان تشکیل ساترا تا به امروز حواشی زیادی درباره این نهاد مطرح شده است؛ عده ای بر این باور هستند که ماهیت ساترا یک منشا نامشخص دارد و ماهیت وجودی آن را زیر سوال می برند. ساترا این انتقادات را بی پاسخ نگذاشته و چندباری درباره آنها صحبت کرده اما واقعیت اینجاست که یک سری موارد تا امروز هم در هاله ای از ابهام باقی مانده اند.

آذری جهرمی وزیر اسبق ارتباطات پا را فراتر گذاشت و به رسانه ها گفت که صدا و سیما به دنبال انحصار و سهم خواهی است: «عواقب این طرح توقف رشد تولید محتوا در شبکه ملی اطلاعات است؛ صدا و سیما می خواهد تنظیم مقررات تصدی گری و مالکیت در حوزه صوت و تصویر را به صورت یکجا در دست بگیرد و بر اساس این رویه قرارداد بسته مزایده ای برگزار کرده و پنج پیمانکار انتخاب کرده اند.»

به تدریج مشخص شد که صدا و سیما اعتقاد دارد به دلیل آنکه پخش تلویزیونی (برادکست) براساس قانون اساسی به صورت انحصاری در اختیار این سازمان است در فضای مجازی (برادبند) نیز باید این ظرفیت برای آنها فراهم باشد؛ همچنین مدعی اند هرگونه پخش صوتی و تصویری در فضای مجازی باید تحت مدیریت و تحت نظارت و مقررات این سازمان انجام شود. پس از آن اعلام شد که کارشناسان مرکز ملی فضای مجازی به تعریف واحدی از «صوت و تصویر فراگیر» رسیده اند و این تعریف اینگونه بیان شد: «صوت و تصویر فراگیر صدا و تصویری است که «بدون شناخت مخاطب» او را دربر بگیرد و دارای «کنداکتور پخش» و «زنده» باشد و دارای یک تعداد مخاطب خاص به بالا باشد.»

اما ماجرا همین جا تمام نمی شود هر چه بیش تر از عمر ساترا می گذرد دخالت و نظارت او گسترده تر می شود.تا جایی که یک قسمت از برنامه «اکنون» سروش صحت روی آنتن شبکه نمایش خانگی رفت.  پیش از این اعلام شده بود که این برنامه ادامه «کتاب باز» است اما نیامده این برنامه توقیف شد. 

شاکی اصلی ما صداوسیماست نه ساترا

محمدجواد شکوری مدیرعامل صبا ایده با انتشار پیامی در شبکه ایکس نوشت: «اکنون نامه ای از ساترا به دستم رسید که مشخص شد تحمل پخش یک قسمت از برنامه «اکنون» سروش صحت را هم نداشتند…وقتی رقیب نقش داور و رگولاتور رو داشته باشه همین میشه که به خودش اجازه بده چنین نامه ای بزنه و «اشاره» رو هم جز حق مالکیت حساب می کنه.»

در متن این نامه که توسط شکوری مقدم در فضای مجازی منتشر شده است دلایل توقیف برنامه «اکنون» اشاره مجری (سروش صحت) و مهمان (علیرضا قربانی) برنامه و همچنین اشاره در بخش های جنبی صحبت های محیا ساعدی و همچنین احسان عبدی پور (که در نسخه ارسالی به ساترا این بخش ها وجود نداشت) به برنامه «کتاب باز» عنوان و تاکید شده که مالکیت معنوی این برنامه متعلق به صداوسیماست.

همچنین نامه ساترا به تاریخ ششم آذر ماه این نکته را یادآوری کرده است که پلتفرم پخش کننده برنامه تعهد داده است که اشاره مستقیم و غیرمستقیم به برنامه «کتاب باز» نداشته باشد.  

محمد جواد شکوری اخیرا به علت فشارهای گسترده ساترا اعلام کرده است که قصد دارد همه موارد را رسانه ای کند در هفته گذشته دو برنامه این پلتفرم با اجرای عادل فردوسی پور و سروش صحت به دلایل متعدد توقیف شد.

حالا او با انتشار پیامی در شبکه ایکس خبر داده که صداوسیما از او شکایت کرده است او در این پیام نوشت:«اکنون ابلاغیه شکایت صداوسیما را دریافت کردم. معاون آن سازمان ار قوه قضاییه تقاضای تعقیب بنده به دلیل پخش مسابقات فوتبال و پخش جوکر آکتور رهایم کن سقوط و سه سریال دیگر رو به همراه حذف این سریال ها از فیلیمو داشته.

شاکی اصلی ما صداوسیماست نه چیزی به نام ساترا رقیبی که نظارت داوری و انحصار رو با هم می خواد.

۲۴۵۲۴۵