فلاحت پیشه: در مجلس جدید شاهد رقابت برای تندتر کردن سیاست خارجی خواهیم بود/کاسبان تحریم در مخالفت با اف ای تی اف متحد می شوند

ماهان نوروزپور: مجلس دوازدهم شورای اسلامی به زودی کار خود را آغاز کرد و به عنوان یکی از ارکان مکمل دولت در سیاست خارجی راهبرد خود را در پیش خواهد گرفت. هنوز مشخص نیست که آیا پرونده ی احیای برجام باز است یا نه؟ آیا امکان از سرگیری مذاکرات برای احیای برجام هست؟ اگر چنین امکانی وجود داشته باشد آیا با چیدمان مجلس آینده چنین توافقی ممکن است؟ در این باره با حشمت الله فلاحت پیشه نماینده ی اسبق مجلس کارشناس روابط بین الملل گفت و گو کردیم:

به نظر شما مجلس آینده چه استراتژی برای سیاست خارجی پیش می گیرد؟

من معتقدم که بخش زیادی از بن بست های سیاست خارجی کشور به دست کسانی ایجاد شده که خودشان خالق مجلس کنونی هستند. ما نمی توانیم از این مجلس انتظار داشته باشیم که کشور را از حوزه ی تنش خارج کند. جایگاه مجلس در سیاست خارجی مشخص است: نقش تعیین کننده ی ندارد. اما مساله ی مهم اینجاست که اکنون جریان حاکم در مجلس،دولت و جریانات قوی تری که این مجلس و دولت را ساخته اند هیچ برنامه ای برای تنش زدایی ندارند. آن ها اتفاقا ید طولایی در تحمیل تنش به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارند. به ویژه اینکه بخشی از مسایل سیاست خارجی به گونه ای مرموز در واقع با منافع برخی از کاسبان تحریم و تنش مرتبط است. حالا این کاسبان تحریم در چند انتخابات اخیر بسیار فعال شدند.

با این وجود نباید به ایجاد هیچ تغییری در سیاست خارجی امید بست. اینطور نیست؟

ببینید انتظار تغییر در سیاست خارجی زمانی ممکن است که بن بست های سیاست خارجی از بین برود. اما نکته اینجاست که مثلث مجلس، دولت و جریان خارج از دولت هر سه خودشان این بن بست ها را به جمهوری اسلامی ایران تحمیل کردند. ما نمی توانیم امید داشته باشیم که انقلابی در بین آن ها شکل بگیرد و به سمت بن بست گشایی بروند. این چیزی که من به آن « دو قفله شدن بن بست های سیاست خارجی» می گویم. ما در مجلس آینده شاهد رقابت جریانات مختلف صرفا برای تندتر کردن سیاست خارجی خواهیم بود. صدایی از هیچ نماینده ای در مورد شفاف کردن هزینه های خارجی کشور مثل سوریه بلند نخواهد شد. نباید انتظار داشت که این مجلس در مورد رابطه یک سویه ی ایران با روسیه که دست کشور ما را در تعاملات بین المللی خالی گذاشته است حرفی به میان کشیده شود.

به نظر شما مهم ترین بن بست های سیاست خارجی در حال حاضر چیست؟

من به موضوع اف ای تی اف اشاره می کنم که یکی از مهم ترین بن بست ها است. تصویب نکردن اف ای تی اف به معنی پر هزینه کردن اقتصاد خارجی کشور است. اکنون مثلث دولت، مجلس و جریان خارج از دولت کشور را به بازیگرانی مثل چین و روسیه بسیار وابسته کرده است. کاسبان تحریم و تنش، نه تنها سود می برند بلکه خودشان نقشی در ایجاد تنش و تحریم ایفا می کنند. اوج اتحاد کاسبان تحریم هم در کنوانسیون های مرتبط با اف ای تی اف است. هر چند آن ها با یک سری ادعاهای ارزشی با اف ای تی اف مخالفت می کنند اما واقعیت این است که تن ندادن به شفافیت در اقتصاد خارجی عامل اصلی فسادهای اقتصادی اخیر است.

جای تاسف دارد که برخی از افراد از اف ای تی اف داخلی صحبت می کنند؛ آن هم در شرایطی که ساز و کارهای داخلی نتوانست مانع پرونده های عظیم فساد مثل چای دبش و برخی پرونده های فساد اخیر بشود. در عوض در سایه ی عدم شفافیت در اقتصاد خارجی ما می بینیم که عملا نفت ایران به تاراج می رود. من دیدم که در واکنش به مصاحبه ی بنده یکی از وزاری دولت اعلام کرده بود که تخفیف هزار میلیاردی نفت کذب است. شاید دلیل اینکه آقای وزیر حرف من را کذب خواندند به این خاطر باشد که این تخفیف بیش از هزار میلیارد است. میانگین فروش نفت ما که طبق اعلام دولت یک و نیم میلیون بشکه در روز بوده است که بیش از 90 درصد آن هم به چین صادر شده است اما پولی که وارد کشور شده در حدود فروش یک میلیون و صدهزار بشکه نفت بیشتر نبوده است. یعنی مابقی آن تخفیف داده شده است. کسانی که بیشترین تحفیف را می دهند بیشترین منفعت را می برند.

پس با این توصیفات آخرین کورسوهای امید برای مذاکره با آمریکا یا احیای برجام به طور کامل خاموش می شود؟

واقعیت این است که دولت بایدن و رییسی فرصت احیای برجام را از دست دادند. فرصت اول را کابینه ی بایدن سوزاند و فرصت دوم را دولت ایران فدای روسیه در جنگ اوکراین کرد. فرصتی برای احیای برجام دیگر باقی نمانده است. هدفی که در حال حاضر توسط ایران، آمریکا پیگیری می شود؛ مدیریت تنش است نه تنش زدایی. اکنون خاورمیانه شبیه انبار باروت شده و طرفین سعی می کنند که مانع گسترش تنش بشوند. اما برجام از دستور کار خارج شده و اگر مذاکراتی هم شکل بگیرد باید با توجه به منسوخ شدن بندهایی از برجام و از لحاظ زمانی و با توجه به تغییر ماهیت برنامه ی هسته ای ایران در یک بستر تازه پیش برود.

ریاست جمهوری احتمالی ترامپ با وجود مجلس کنونی وضع را برای ایران وخیم تر نمی کند؟

ترامپ کسی است که سعی می کند در تبانی با قدرت های بزرگ ایران را محدود کند. او همیشه از تضعیف ایران صحبت می کند و یک ایران منزوی شده می خواهد. ترامپ سعی می کند با تبانی با کشورهای عربی ایران را منزوی و با تبانی با قدرت های بزرگ ایران را محدود و شکسته تر کند. البته اگر هشت ماه آینده ترامپ رای بیاورد، قدرت گذشته ی خود را در دنیای امروز ندارد. ما می بینیم که کشورها به گونه ای اقتدار طلبانه سعی می کنند که نوعی تنوع مناسباتی را شکل بدهند و برای حفظ اقتدار داخلی خود روابط خود را افزایش بدهند. اما در مورد مناسبات خاص ایران و آمریکا ترامپ برخلاف چیزی که آقای روحانی می گوید تنها زمانی حاضر به برداشتن تحریم های ایران می شد که کل برنامه ی هسته ای ایران تعطیل می گشت. هدفی که هیچ جریانی در ایران آن را نمی خواهد.

پیامدهای احتمالی رای آوردن ترامپ برای جنگ اوکراین و جنگ غزه چیست؟

من اعتقادم بر این هست که به هر حال رای آوردن ترامپ منجر به افزایش هزینه های میدانی در اروپا می شود. اروپا خودش را در مقابل روسیه بیشتر از گذشته مجهز خواهد کرد. ترامپ همکاری در قالب ناتو را با اروپا ادامه خواهد داد اما هزینه های همکاری اش را کمتر می کند از آن طرف از اروپایی ها می خواهد که سهم دو درصدی بودجه ی نظامی از بودجه ی اروپاییان را افزایش بدهد. همه ی این شرایط به سود روسیه تمام خواهد شد. در موضوع فلسطین و اسراییل من اعتقادم بر این هست که ترامپ سعی می کند سایر بحران ها را از اسراییل جدا سازد و بسته به اینکه آیا نتانیاهو تا آن زمان در برابر مخالفت ها دوام بیاورد و یا نه او سعی می کند که راهبرد مشترکی را با اسراییل پیش بگیرد. اساس این راهبرد تهدیدهای امنیتی اسراییل حداقل برای یک دهه ی آینده است و لذا آمریکا اسراییل را در برخی اهداف مثل عقب نشینی حزب الله، گرفته شدن توان نظامی حماس و تهدید تهدیدهای امنیتی در خاک روسیه، کمک می کند.

311313