روابط ایران و روسیه به عنوان دو کشور پراهمیت با تاریخ و فرهنگ غنی همواره تحت تأثیر وقایع تاریخی و تحولات سیاسی قرار داشته است. برای بسیاری از ایرانی ها سیاست روسیه به صورت مداوم در طول تاریخ علیه ایران بوده و باعث ضرر و زیان های غیرقابل بخشش به ما شده است. این احساسات را نمی توان خارج از تاریخ پرتنش و رفتارهای مسکو در ۲۰ سال گذشته دانست.
آغاز روابط ایران و روسیه به بیش از دو قرن پیش برمی گردد و شامل جنگ ها و توافق هایی است که منجر به از دست رفتن بخش هایی از خاک ایران شده است. امروزه ایرانی ها آن توافقات را ننگین می دانند. جنگ های ایران و روسیه در دوره قاجار به ویژه جنگ های ۱۸۰۴ تا ۱۸۱۳ و ۱۸۲۶ تا ۱۸۲۸ نتیجه ای جز امضای عهدنامه های گلستان و ترکمانچای نداشت که بخش های وسیعی از سرزمین ایران را به روسیه واگذار کرد و زخمی همیشگی به ایرانی ها زد. بدیهی است که این وقایع نه تنها اعتماد ایرانی ها به روسیه را کاهش داد بلکه باعث ایجاد احساس مورد خیانت واقع شدن از سوی همسایه شمالی شد.
اما همه چیز به تاریخ ختم نمی شود. در دهه های اخیر رفتارهای سیاسی روسیه در منطقه نیز بر احساسات ضدروسی ایرانی ها تأثیر گذاشته است. حمایت روسیه از کشورهای عربی در مسائل مرتبط با تمامیت ارضی ایران مانند جزایر سه گانه در خلیج فارس موجب خشم و نارضایتی در تهران شده است. همچنین امضای بیانیه هایی علیه ایران توسط روسیه حتی در زمان هایی که روابط رسمی دو کشور بر اساس همکاری تعریف شده بود نشان دهنده عدم پایبندی مسکو به اصول دوستی و همکاری تحلیل می شود.یکی از جدیدترین نگرانی ها برای تهران حمایت روسیه از کریدور زنگزور است. اگر منافع ملی ایران را در نظر بگیریم این اقدام می تواند تمامیت ارضی ایران را تهدید کند. این کریدور که بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان قرار دارد با مخالفت شدید مقامات ایرانی روبه رو شده است.
واکنش های تند رسانه ها و مقامات ایرانی نسبت به این مسئله نشان دهنده عمق نارضایتی آنها از سیاست های روسیه در منطقه قفقاز است.
اما با همه این بالاوپایین ها ایران و روسیه در برخی از مراحل روابط خود با تکیه بر منافع مشترک پیش رفته و توانسته اند همکاری قابل قبولی ارائه کنند. باور به این که رفتار روسها در قبال ایران ناشی از یک خصومت تاریخی کینه ای قدیمی یا بی وفایی عمیق روس ها باشد هر چند می تواند در اشل رسانه های اجتماعی موثر واقع شود اما در تحلیل سیاست خارجی خام دستانه است.
سه عنصر شرایط جهانی و مسائل اقتصادی و مرزها همواره برای ایران و روسیه تعیین کننده بوده اند. در کنار تضادهای تاریخی و سیاسی بسیار ایران و روسیه در بسیاری از مسائل منطقه ای و جهانی منافع مشترکی دارند. مقابله با تروریسم و گروه های افراطی در سوریه و حفظ ثبات در منطقه قفقاز از جمله این منافع هستند. همکاری های نظامی و اقتصادی بین دو کشور به ویژه در زمینه انرژی نشان دهنده تمایل هر دو کشور برای تقویت روابط است. هر چند ایران اعتقاد دارد روس ها به عنوان دوستان ایران در مساله انرژی بیش از آنکه به رابطه دوستانه مسکو و تهران اتکا کنند تنها و تنها بر منافع خود تکیه دارند.
در روابط ایران و روسیه حفظ توازن قوا میان دو کشور همسایه و در منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. در حال حاضر هم ایران و هم روسیه به دلیل تحریم ها و انزوای بین المللی نیازمند شرکای استراتژیک هستند. روسیه می تواند به عنوان یک شریک کلیدی در تأمین امنیت و توسعه اقتصادی ایران عمل کند.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که باید با نگاهی واقع گرایانه به سیاست های روسیه نگاه کرد. رفتارهای روسیه ممکن است گاهی اوقات به نظر خیانت آمیز بیاید اما این رفتارها معمولاً ناشی از تلاش برای حفظ منافع ملی خود است. بنابراین درک این واقعیت که سیاست های خارجی هر کشور بر اساس منافع خود شکل می گیرد می تواند موجب کاهش احساس خیانت نسبت به روسیه شود. در عین حال در ایران منافع ملی به صورت یک اصل اساسی که مورد توافق همه گروه های سیاسی و شهروندان باشد کمتر مورد توجه است و اغلب با منافع حزبی و گروهی و ایدئولوژیک جایگزین می شود. در چنین شرایطی صحبت کردن از اینکه ارتباط حساب شده با روس ها در شرایطی می تواند به نقش ایران در منطقه کمک کرده و منافع ملی ایران را تامین کند دشوار به نظر می رسد.
*روزنامه نگار
۳۱۱۳۱۲
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "نگاهی واقع بینانه به روابط ایران ـ روسیه" هستید؟ با کلیک بر روی بین الملل، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "نگاهی واقع بینانه به روابط ایران ـ روسیه"، کلیک کنید.
