قبرستان دولاب واقع در قلب تهران نه فقط یک آرامگاه بلکه گنجینه ای از تاریخ هنر و فرهنگ است. این مکان که در گذشته در حاشیه روستای دولاب قرار داشت اکنون در میان بافت مسکونی شهر جای گرفته و داستان های ناگفته ای از افراد برجسته و اقلیت های مذهبی را در خود جای داده است. از پزشکان دربار قاجار گرفته تا هنرمندان و معماران مشهور دولاب مدفن کسانی است که نقش مهمی در شکل گیری تاریخ معاصر ایران داشته اند.
اما چرا قبرستان دولاب تا این حد اهمیت دارد؟ این مکان تنها یک گورستان معمولی نیست بلکه موزه ای است روباز که سبک های معماری مختلف سنگ نبشته های تاریخی و نمادهای فرهنگی گوناگون را به نمایش می گذارد. در این میان بخش های مختلف قبرستان از جمله گورستان ارامنه گورستان لهستانی ها و گورستان کاتولیک ها هر کدام هویت و داستان منحصربه فردی دارند. این تنوع فرهنگی و تاریخی دولاب را به مکانی جذاب برای محققان گردشگران و علاقه مندان به تاریخ تبدیل کرده است.
متاسفانه بازدید از این مکان تاریخی برای عموم آزاد نیست و نیازمند کسب مجوزهای خاص است. این محدودیت ها باعث شده تا بسیاری از افراد نتوانند از نزدیک با این گنجینه ارزشمند آشنا شوند. هدف ما در این مقاله ارائه اطلاعات جامع و دقیقی درباره قبرستان دولاب است تا شما را با تاریخچه بخش های مختلف مشاهیر مدفون و نحوه بازدید از این مکان آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا سفری مجازی به دل تاریخ و فرهنگ تهران داشته باشیم.
درباره ی قبرستان دولاب
قبرستان دولاب واقع در جنوب شرقی تهران یکی از قدیمی ترین و مهم ترین گورستان های پایتخت به شمار می رود. این آرامستان که در گذشته در محدوده روستای دولاب قرار داشت امروزه در میان بافت شهری و در محله ای به همین نام واقع شده است. دولاب با مساحتی بالغ بر ۷۵ هزار متر مربع مجموعه ای از بخش های مختلف با هویت های مذهبی و فرهنگی گوناگون را در خود جای داده است. این تنوع دولاب را به مکانی منحصربه فرد و جذاب برای علاقه مندان به تاریخ فرهنگ و معماری تبدیل کرده است.
آنچه دولاب را از سایر گورستان ها متمایز می کند حضور اقلیت های مذهبی و اتباع خارجی مدفون در آن است. ارامنه کاتولیک ها ارتدوکس ها لهستانی ها و آشوری ها هر کدام بخش های جداگانه ای در این گورستان دارند که نشان دهنده تنوع فرهنگی و مذهبی جامعه تهران در طول تاریخ است. سنگ قبرها با خطوط و زبان های مختلف سبک های معماری متنوع و نمادهای فرهنگی گوناگون هر کدام داستانی برای گفتن دارند و بازدیدکنندگان را به سفری در زمان دعوت می کنند.
علاوه بر این دولاب مدفن بسیاری از شخصیت های برجسته و مشهور تاریخ ایران است. پزشکان دربار قاجار هنرمندان معماران دیپلمات ها و چهره های سیاسی و اجتماعی در این گورستان آرمیده اند. حضور این افراد در دولاب بر اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان افزوده و آن را به یکی از جاذبه های گردشگری مهم تهران تبدیل کرده است.
تاریخچه قبرستان دولاب
تاریخچه قبرستان دولاب به اواسط دوره قاجار بازمی گردد. در سال ۱۸۵۵ میلادی (حدود ۱۲۳۴ خورشیدی) دکتر لویی آندره ارنست کلوکه پزشک فرانسوی دربار محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار درگذشت و در زمینی در محله دولاب به خاک سپرده شد. این رویداد آغازی برای شکل گیری گورستان دولاب به عنوان محل دفن مسیحیان و اتباع خارجی در تهران بود. به تدریج با افزایش جمعیت مسیحیان و خارجی های مقیم تهران بخش های مختلفی به این گورستان اضافه شد و دولاب به یکی از مهم ترین گورستان های اقلیت های مذهبی در ایران تبدیل شد.
در طول سال ها دولاب شاهد رویدادهای تاریخی بسیاری بوده است. در دوران جنگ جهانی دوم این گورستان به محل دفن آوارگان لهستانی تبدیل شد که از شوروی به ایران پناه آورده بودند. بخش لهستانی ها با سنگ قبرهای ساده و یکدست یادآور رنج و اندوه این مهاجران است. همچنین در دوره های مختلف تاریخی دولاب محل دفن بسیاری از شخصیت های برجسته و مشهور بوده است که در شکل گیری تاریخ و فرهنگ ایران نقش داشته اند.
در سال ۱۳۷۹ قبرستان دولاب به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این اقدام نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان است و تلاشی برای حفظ و نگهداری آن به شمار می رود. امروزه دولاب به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند مورد توجه محققان گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ قرار دارد.
بخش های قبرستان دولاب
قبرستان دولاب از شش بخش مجزا تشکیل شده است که هر کدام به گروه خاصی از افراد با هویت مذهبی یا ملیتی مشخص اختصاص دارد. این بخش ها عبارتند از:
قبرستان ارامنه
بزرگ ترین بخش قبرستان دولاب به ارامنه گریگوری اختصاص دارد. این بخش یکی از قدیمی ترین آرامستان های ارامنه در تهران است و مساحتی بالغ بر ۴۷ هزار متر مربع را در بر می گیرد. سنگ قبرهای این بخش با نقوش ویژه و معماری منحصر به فرد نشان دهنده فرهنگ و هنر ارمنی هستند. کلیسای کوچکی نیز در محوطه این بخش قرار دارد که به عنوان محل عبادت و برگزاری مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گیرد.
گورستان کاتولیک دولاب
گورستان کاتولیک دولاب محل دفن پیروان مذهب کاتولیک است. در این بخش می توان قبرهای افراد با ملیت های مختلف اروپایی از جمله فرانسوی ایتالیایی و لهستانی را مشاهده کرد. بسیاری از دیپلمات ها پزشکان و هنرمندان خارجی که در دوره قاجار در ایران فعالیت داشته اند در این بخش به خاک سپرده شده اند. سبک معماری قبرها در این بخش متاثر از معماری اروپایی است و نمادهای مذهبی مسیحی به وفور در آن دیده می شود.
بهشت مریم
بهشت مریم بخش دیگری از قبرستان دولاب است که به ارامنه کاتولیک و آشوریان اختصاص دارد. این بخش نسبت به سایر بخش ها کوچک تر است اما دارای سنگ قبرهای زیبا و منحصر به فردی است. در این بخش می توان قبرهای افرادی را یافت که در زمینه های مختلف فرهنگی هنری و اجتماعی فعالیت داشته اند.
کلیسای قبرستان دولاب
در محوطه قبرستان ارامنه دولاب کلیسای کوچکی به نام مادور وجود دارد. این کلیسا محل برگزاری مراسم مذهبی و یادبود برای درگذشتگان است. معماری این کلیسا متاثر از معماری کلیساهای ارمنی است و دارای تزئینات و نقاشی های مذهبی زیبایی است. بازدید از این کلیسا فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و هنر ارمنی و همچنین ادای احترام به درگذشتگان است.
قبرها و آرامگاه های قبرستان دولاب
قبرستان دولاب مجموعه ای از قبرها و آرامگاه های مختلف با سبک های معماری و تزئینات گوناگون است. برخی از قبرها ساده و بدون تزئین هستند در حالی که برخی دیگر دارای سنگ قبرهای بزرگ و مجلل با نقوش و نوشته های زیبا هستند. آرامگاه های خانوادگی نیز در این گورستان به چشم می خورند که نشان دهنده اهمیت خانواده در فرهنگ های مختلف است. بازدید از این قبرها و آرامگاه ها فرصتی برای آشنایی با تاریخ فرهنگ و هنر جوامع مختلف است.
مشاهیر مدفون در قبرستان دولاب
قبرستان دولاب مدفن بسیاری از شخصیت های برجسته و مشهور تاریخ ایران است. حضور این افراد در این گورستان بر اهمیت تاریخی و فرهنگی آن افزوده و آن را به یکی از جاذبه های گردشگری مهم تهران تبدیل کرده است. در این بخش به معرفی برخی از مشاهیر مدفون در قبرستان دولاب می پردازیم:
مشاهیر فرانسوی مدفون در قبرستان دولاب
دکتر لویی آندره ارنست کلوکه پزشک مخصوص دربار قاجار یکی از مشهورترین فرانسوی های مدفون در قبرستان دولاب است. او در سال ۱۸۵۵ در تهران درگذشت و در این گورستان به خاک سپرده شد. ژوزف دزیره تولوزان دیگر پزشک فرانسوی دربار ناصرالدین شاه قاجار نیز در دولاب آرمیده است. آلفرد ژان باتیست لومر موسیقی دان نظامی فرانسوی که در زمان ناصرالدین شاه قاجار در ایران فعالیت می کرد نیز در این گورستان به خاک سپرده شده است. کنت دو مونت فرت پایه گذار و نخستین رئیس نظمیه (پلیس شهری) تهران در دوره قاجار نیز در دولاب مدفون است.
آرامگاه شاهزاده گرجی
در قبرستان دولاب آرامگاه یکی از شاهزادگان گرجی نیز وجود دارد. این آرامگاه نشان دهنده حضور گرجی ها در تاریخ تهران و ارتباطات فرهنگی و سیاسی بین ایران و گرجستان است. اطلاعات دقیقی درباره هویت این شاهزاده گرجی در دسترس نیست اما وجود آرامگاه او در دولاب بر اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان می افزاید.
ارمنیان ایرانی قبرستان دولاب
قبرستان دولاب محل دفن بسیاری از ارمنیان ایرانی است که در زمینه های مختلف فرهنگی هنری علمی و اجتماعی فعالیت داشته اند. آرام گارونه اولین کارگردان شاعر نویسنده و روزنامه نگار ارمنی در این گورستان به خاک سپرده شده است. اوانس اوگانیانس اولین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانی اولین مدرسه بازیگری در ایران نیز در دولاب آرمیده است. وارطان سالاخانیان از فعالان حزب توده ایران شاهین سرکیسیان پایه گذار تئاتر مدرن در ایران سهراب ساگینیان نماینده ارامنه در دوره های اول دوم پنجم و سیزدهم مجلس شورای ملی مارکار قرابگیان شاعر و نقاش و اسرائیل ساهاکیان بانی مدرسه از دیگر ارمنیان ایرانی مدفون در قبرستان دولاب هستند.
دیگر مشاهیر مدفون در قبرستان دولاب
علاوه بر افراد ذکر شده قبرستان دولاب محل دفن بسیاری از شخصیت های دیگر با ملیت ها و زمینه های فعالیت گوناگون است. ولادیسلاو هورودکی معمار لهستانی که در ساخت بسیاری از بناهای مهم تهران نقش داشته است در این گورستان به خاک سپرده شده است. آنتوان سوروگین عکاس گرجی و روس تبار حاضر در ایرانِ عصر قاجار نیز در دولاب آرمیده است. نیکلای مارکف معمار روس تبار مقیم ایران که در ساخت بسیاری از بناهای تاریخی تهران نقش داشته است نیز در این گورستان مدفون است.
آدرس قبرستان دولاب
قبرستان دولاب در جنوب شرقی تهران در محله دولاب واقع شده است. آدرس دقیق این گورستان به شرح زیر است:
اتوبان شهید محلاتی (آهنگ) خیابان دهم فروردین میدان امام حسن شمال خیابان پاسدار گمنام بین خیابان شهید رضایی تاجری از غرب خیابان مستفیذ از شمال املاک مسکونی از شرق و گلخانه های خیابان پاسدار گمنام از جنوب.
دسترسی به قبرستان دولاب از طریق وسایل حمل و نقل عمومی نیز امکان پذیر است. می توانید از طریق خطوط اتوبوس و تاکسی های عبوری از اتوبان شهید محلاتی و خیابان دهم فروردین به این مکان دسترسی پیدا کنید.
بازدید از قبرستان دولاب
بازدید از قبرستان دولاب برای عموم آزاد نیست و نیازمند کسب مجوز است. برای بازدید از این مکان باید از سفارتخانه های کشورهای مرتبط (مانند لهستان روسیه فرانسه و ایتالیا) و همچنین خلیفه گری ارامنه تهران مجوز دریافت کنید. این فرایند ممکن است زمان بر و دشوار باشد اما برای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ارزش تلاش را دارد.
راه دیگر برای بازدید از قبرستان دولاب شرکت در تورهای گردشگری است که توسط برخی از موسسات و افراد برگزار می شود. این تورها با هماهنگی های لازم امکان بازدید از بخش های مختلف گورستان و آشنایی با تاریخ و فرهنگ آن را فراهم می کنند. قبل از شرکت در این تورها حتما از معتبر بودن برگزارکننده و مجوزهای لازم اطمینان حاصل کنید.
وضعیت کنونی بخش های قبرستان دولاب
متاسفانه وضعیت کنونی بخش های مختلف قبرستان دولاب چندان مطلوب نیست. برخی از بخش ها به دلیل عدم رسیدگی و نگهداری مناسب دچار فرسودگی و تخریب شده اند. سنگ قبرها شکسته و فرسوده شده اند گیاهان هرز در محوطه رشد کرده اند و برخی از آرامگاه ها نیاز به مرمت و بازسازی دارند.
با این حال تلاش هایی برای حفظ و نگهداری این مکان تاریخی در حال انجام است. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری سفارتخانه های کشورهای مرتبط و خلیفه گری ارامنه تهران اقداماتی را برای مرمت و بازسازی بخش های مختلف قبرستان و همچنین ساماندهی محوطه آن انجام داده اند. امیدواریم با ادامه این تلاش ها قبرستان دولاب به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند حفظ شود و برای نسل های آینده باقی بماند.
اداره ی قبرستان دولاب
اداره قبرستان دولاب به طور مشترک بر عهده خلیفه گری ارامنه تهران و سفارتخانه های کشورهای مرتبط است. خلیفه گری ارامنه تهران مسئولیت نگهداری و اداره بخش ارامنه را بر عهده دارد در حالی که سفارتخانه های کشورهای مرتبط مسئولیت نگهداری و اداره بخش های مربوط به اتباع خود را بر عهده دارند. هماهنگی بین این نهادها برای حفظ و نگهداری این مکان تاریخی ضروری است.
گورستان ممنوعه
اصطلاح گورستان ممنوعه که برای قبرستان دولاب به کار می رود به دلیل محدودیت های موجود برای بازدید از این مکان است. همانطور که گفته شد بازدید از قبرستان دولاب برای عموم آزاد نیست و نیازمند کسب مجوزهای خاص است. این محدودیت ها باعث شده تا بسیاری از افراد نتوانند از نزدیک با این گنجینه ارزشمند آشنا شوند و به همین دلیل به آن لقب گورستان ممنوعه داده اند.
چه کسانی در قبرستان دولاب تهران دفن شده است؟
قبرستان دولاب محل دفن افراد برجسته بسیاری از جمله دکتر کلوکه پزشک ناصرالدین شاه کنت دو مونت فرت رئیس نظمیه تهران و بسیاری از ارامنه لهستانی ها و فرانسوی های تاثیرگذار است.
آیا هر کسی می تواند به این قبرستان برود؟
خیر بازدید از قبرستان دولاب برای عموم آزاد نیست و نیاز به کسب مجوز از سفارتخانه های مربوطه یا شرکت در تورهای گردشگری خاص دارد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "چه کسانی در قبرستان دولاب تهران دفن شده است؟" هستید؟ با کلیک بر روی گردشگری و اقامتی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "چه کسانی در قبرستان دولاب تهران دفن شده است؟"، کلیک کنید.