معرفی فیلم آبادان

شهر آبادان با تاریخ پر فراز و نشیبش، مخصوصاً تاثیر عمیق جنگ تحمیلی، همیشه منبع الهام بزرگی برای سینماگران ایرانی بوده و فیلم های زیادی با محوریت این شهر و مردمان خونگرمش ساخته شده. در این مقاله می خواهیم سری بزنیم به این گنجینه سینمایی و مهم ترین فیلم های مرتبط با آبادان رو بهتون معرفی کنیم، از اون هایی که واقعاً داستان های این شهر رو توی قاب سینما زنده کردن و برای همیشه توی ذهن مون موندگار شدن.

آبادان، این شهر جنوبی که انگار همیشه توی دلش یه عالمه داستان پنهون کرده، برای سینمای ما یه سوژه بی نظیره. اصلاً مگه میشه از جنگ حرف زد و یادی از آبادان نکرد؟ یا از مقاومت و امید نگفت و پای آبادانی ها رو وسط نکشید؟ همین دراماتیک بودن شهر، زندگی های خاص و پر چالش مردمش، و اون حال و هوای منحصر به فردی که فقط توی آبادان پیدا میشه، باعث شده که کارگردان های زیادی دلشون بخواد به این شهر سر بزنن و قصه های ناگفته اش رو به تصویر بکشن. از فیلم های قدیمی و نوستالژیک گرفته تا آثار جدیدتر که گاهی اوقات خیلی هم بحث برانگیزند، آبادان همیشه توی سینمای ایران جایگاه ویژه ای داشته.

اینجا می خوایم یه سفر سینمایی داشته باشیم به آبادان. می ریم سراغ فیلم هایی که مثل یه آلبوم عکس، لحظه های مهم تاریخ و فرهنگ این شهر رو ثبت کردن. از اون فیلم هایی که حال و هوای بعد از جنگ رو نشون می دن تا اون هایی که توی دلِ جنگ، امید رو جار می زنن. و خب، نمیشه از فیلم های آبادانی حرف زد و اسم فیلم روزی روزگاری آبادان رو نیاورد؛ فیلمی که اینقدر سر و صدا کرد و هنوزم حرف و حدیث پشتش زیاده. برای همین، قراره حسابی و کامل سراغ این فیلم هم بریم و هرچی ابهام داره رو با هم برطرف کنیم. پس اگه اهل سینما هستید و دلتون می خواد بیشتر با این بخش مهم از سینمای ایران آشنا بشید، یا اگه کلاً فیلم بازید و دنبال یه لیست خوب برای تماشا می گردید، جای درستی اومدید. آماده اید بریم توی دل قصه؟

فیلم هایی که نبض آبادان را به تصویر کشیدند: نگاهی به آثار شاخص

خب، حالا وقتشه که دونه دونه بریم سراغ اون فیلم هایی که قلب آبادان رو روی پرده سینما نشون دادن. این فیلم ها هر کدوم به یه شکلی، از یه زاویه خاص، نگاهی انداختن به زندگی، مقاومت و حال و هوای این شهر و مردمانش. از فیلم های تلخ و تأمل برانگیز کیانوش عیاری بگیریم تا حماسه هایی که قهرمان های گمنام رو معرفی کردن، هر کدومشون یه تیکه از پازل آبادان رو کامل می کنن.

آبادانی ها (۱۳۷۱) | کارگردان: کیانوش عیاری

بیایید از «آبادانی ها» شروع کنیم؛ فیلمی که کیانوش عیاری، استاد سینمای واقع گرا، توی سال ۱۳۷۱ ساخت. خیلی ها می گن این فیلم یه جورایی برداشتی آزاده از «دزد دوچرخه» ویتوریو دسیکا، اما با طعم و بوی ایرانی و مشخصاً آبادانی. عیاری توی این فیلم، مستقیم وارد صحنه های جنگ نمیشه، اما اونقدر زیرپوستی و دقیق پیامدهای تلخ و ناگوار جنگ رو به تصویر می کشه که دل آدم رو به درد میاره. اصلاً گاهی اوقات، حرف زدن از نتایج یه فاجعه، از خود اون فاجعه تأثیرگذارتره، نه؟

داستان فیلم درباره یه خانواده مهاجر جنگ زده آبادانیه که بعد از جنگ اومدن تهران و حالا با هزار جور بدبختی دست و پنجه نرم می کنن. پدر خانواده، که ماشینش تنها دارایی زندگی شونه، یه روز صبح بیدار میشه و می بینه ماشینش رو دزدیدن. حالا با پسرش راهی می شن که این ماشین گمشده رو پیدا کنن؛ تلاشی ناامیدکننده که انگار هیچ سرانجامی نداره. عیاری توی این فیلم، با اون نگاه دقیق و جزءنگرش که شبیه یه مستند میمونه، و با استفاده از تصاویر سیاه و سفیدی که علیرضا زرین دست هنرمندانه گرفته، یه فضایی رو خلق می کنه که تا عمق وجود آدم نفوذ می کنه.

بازی سعید پورصمیمی هم که نگم براتون! انقدر با ظرافت و حس و حال نقش یه آدم جنگ زده و ناامید رو بازی می کنه که واقعاً آدم رو میخکوب می کنه. شاید این فیلم توی ایران اونقدری که باید دیده نشد و مورد توجه قرار نگرفت، اما تونست توی جشنواره لوکارنو، جایزه یوزپلنگ نقره ای رو ببره که خودش نشون دهنده ارزش هنری بالای فیلمه. «آبادانی ها» یه جورایی داستان مهاجرت و تلاش برای پیدا کردن هویت از دست رفته آدم ها رو بعد از اون همه سختی جنگ روایت می کنه. واقعاً دیدنش خالی از لطف نیست.

شب واقعه (۱۳۸۷) | کارگردان: شهرام اسدی

اگه از اون دسته تماشاگرهایی هستید که شهرام اسدی رو با فیلم دینی و تاریخی «روز واقعه» (نوشته بهرام بیضایی) می شناسید، باید بگم که ایشون بعد از سال ها، سراغ یه سوژه حماسی دیگه رفتن و فیلم «شب واقعه» رو توی سال ۱۳۸۷ ساختن. روز واقعه که حسابی مورد استقبال قرار گرفت و جزو فیلم های مهم سینمای ایران درباره واقعه عاشوراست. حالا سال ها بعد، اسدی توی «شب واقعه» رفت سراغ داستان رشادت و قهرمانی یه آدم معمولی از آبادان؛ کسی که شاید اسمش کمتر شنیده شده، اما کارش فوق العاده بزرگ و تأثیرگذار بوده: دریاقلی سورانی.

«شب واقعه» داستان دریاقلی رو روایت می کنه که چطوری با شجاعت بی نظیرش، جلوی پیشروی دشمن رو توی آبادان می گیره. اهمیت این فیلم اینجا مشخص میشه که به جای نشون دادن فرمانده های نظامی یا شخصیت های سیاسی بزرگ، تمرکزش رو میذاره روی قهرمان های گمنام و مردمی. همین آدم های معمولی که دلشون برای سرزمینشون می تپید و حاضر بودن هر کاری برای دفاع از خاکشون انجام بدن. «شب واقعه» نشون میده که چطور عشق به وطن، می تونه آدم های عادی رو به قهرمان های جاودانه تبدیل کنه. روایت داستان و اون فضاسازی حماسی فیلم، کاری می کنه که قصه دریاقلی سورانی برای همیشه توی ذهن آدم موندگار بشه.

ملکه (۱۳۹۰) | کارگردان: محمدعلی باشه آهنگر

شاید خیلی ها محمدعلی باشه آهنگر رو با حواشی فیلم تبلیغاتی انتخابات ۱۴۰۰ و اسم قاضی زاده هاشمی به یاد بیارن. اما بذارید بهتون بگم که باشه آهنگر توی کارنامه اش فیلم های درخشانی داره که اصلاً نمیشه ازشون گذشت. «ملکه» که توی سال ۱۳۹۰ ساخته شد، یکی از همون فیلم هاست.

این فیلم داستان یه دیده بان جوون ایرانی به اسم سیاوش رو روایت می کنه که توی پالایشگاه آبادان، روی برج دیده بانی مشغول کاره. اما سیاوش در طول دیده بانی ش، صحنه هایی رو می بینه که باعث میشه دچار شک و تردیدهای عمیق بشه. «ملکه» یه فیلم کاملاً متفاوته و از یه زاویه خیلی جدید و جسورانه به جنگ ایران و عراق نگاه می کنه. تا قبل از این فیلم، شاید کسی جرئت نکرده بود اینقدر صریح و بی پرده از شک و تردیدها و چالش های روانی یه رزمنده حرف بزنه. اما باشه آهنگر این کار رو با جسارت تمام انجام داد و یه فیلم عمیق و پر فکر ساخت.

بازی حمیدرضا آذرنگ توی این فیلم واقعاً محشره. اونقدر با دقت و ظرافت، حال و هوای یه رزمنده ی درگیر با خودش و با محیط رو نشون میده که تماشاگر رو مبهوت می کنه. «ملکه» به جز اینکه از نظر داستانی یه سر و گردن بالاتر از خیلی از فیلم های جنگیه، از نظر بصری و فضاسازی هم خیلی قویه. زیبایی های بصری فیلم و اون اتمسفری که باشه آهنگر خلق می کنه، کاری می کنه که «ملکه» توی ذهن تماشاگر بمونه و تا مدت ها بهش فکر کنه.

تاج محل (۱۳۹۱) | کارگردان: دانش اقباشاوی

«تاج محل» رو احتمالاً میشه مهجورترین فیلم توی این لیستی که داریم معرفی می کنیم، دونست. این فیلم رو دانش اقباشاوی، یه کارگردان بومی آبادانی، توی سال ۱۳۹۱ ساخت. داستانش درباره یه کارگر زحمتکش به اسم حسین مرادیه که توی یه کارخونه کشتی سازی کار می کنه و متأسفانه مجبور شده بارها همکارهایش رو اخراج کنه. اما این بار یه تصمیم متفاوت می گیره: برای اخراج کارگرها، قرعه کشی می کنه. تصمیمی که اتفاقات و چالش های زیادی رو به دنبال داره.

«تاج محل» شاید بازیگرهای خیلی مشهور یا داستان های پر پیچ و خم هالیوودی نداشته باشه، اما یه سند زنده ست؛ یه سند پر جزئیات از زندگی روزمره و واقعی مردم آبادان. این فیلم بدون هیچ اغراقی، سختی ها، امیدها و زندگی عادی طبقه کارگر آبادان رو به تصویر می کشه. آدم هایی سخت کوش، مهربون و با معرفت که تماشای زندگی روزمره اونا روی پرده سینما واقعاً جذابه.

اهمیت «تاج محل» توی اینه که توسط یه فیلم ساز بومی ساخته شده. دانش اقباشاوی چون خودش از همین منطقه اومده و با حال و هوای مردم و شهر آشناست، تونسته یه تصویر کاملاً واقعی و ملموس از آبادان ارائه بده. این فیلم یه جورایی یه پنجره باز می کنه رو به دل زندگی های معمولی توی آبادان، اون هم بدون ادعا و خیلی واقعی. اگه دوست دارید یه نگاه عمیق و انسانی به زندگی مردم یه شهر خاص داشته باشید، «تاج محل» رو از دست ندید.

آبادان یازده شصت (۱۳۹۸) | کارگردان: مهرداد خوشبخت

سال ۱۳۹۸ موسسه فرهنگی اوج فیلم «آبادان یازده شصت» رو تولید کرد. این فیلم شاید زیر سایه بقیه تولیدات پر سر و صدای اون سال کمی کم رنگ شد و اونقدر که باید دیده نشد، اما باید اعتراف کرد که از خیلی از فیلم های اون سال، یه سر و گردن بالاتر بود. «آبادان یازده شصت» از یه زاویه متفاوت و کمتر دیده شده به مقاومت مردم آبادان توی دوران جنگ نگاه می کنه. همیشه از جنگ و مقاومت های فیزیکی حرف زدیم، اما این فیلم سراغ یه نوع دیگه از مقاومت رفته: جنگ رسانه ای و روانی.

داستان فیلم درباره کارکنان رادیو نفت آبادانه. توی اوج جنگ و بمبارون ها، این آدم ها تلاش می کنن رادیو رو فعال نگه دارن و با مخابره اخبار واقعی و امیدبخش، مردم ایران و به خصوص مردم آبادان رو که سخت در حال مقاومت بودن، دلگرم کنن. اصلاً فکرشو بکنید توی اون شرایط سخت، رادیو چقدر می تونسته منبع امید و خبر برای مردم باشه؟

یکی از مهم ترین ویژگی های فیلم مهرداد خوشبخت، شخصیت پردازی های جذاب و عمیقشه. فیلم سعی می کنه با یه نگاه ملی، از همه کسانی حرف بزنه که توی اون سال ها برای حفظ ایران جنگیدن، فارغ از اینکه چه عقیده ای داشتن. یعنی یه جورایی می خواد بگه، مهم نیست کی هستی، اگه برای این خاک جنگیدی، قهرمانی. بازی های حسن معجونی و علیرضا کمالی توی این فیلم هم واقعاً دیدنیه و حسابی به جذابیت کار اضافه کرده. این فیلم حتی سیمرغ بلورین جایزه ویژه قاسم سلیمانی رو هم توی جشنواره فیلم فجر گرفت که خودش نشون دهنده ارزش و پیام ملی فیلمه. اگه دنبال یه فیلم با نگاهی متفاوت به جنگ و مقاومت هستید، «آبادان یازده شصت» رو از دست ندید.

روزی روزگاری آبادان (۱۳۹۹) | حمیدرضا آذرنگ: اثری بحث برانگیز و نیازمند تفسیر

خب، حالا می رسیم به فیلمی که حسابی سر و صدا کرد و هنوزم حرف و حدیث پشتش زیاده: «روزی روزگاری آبادان» ساخته حمیدرضا آذرنگ. این فیلم توی جشنواره فجر ۳۹ اولین بار به نمایش دراومد و از همون موقع، هم تحسین شد و هم نقدهای زیادی بهش وارد شد. بیایید مفصل تر درباره این فیلم، داستانش، عواملش، نقدها و بازتاب هاش حرف بزنیم.

۳.۱. داستان از کجا شروع می شود؟ خلاصه کامل فیلم

قصه فیلم روزی روزگاری آبادان می بردمون به اوایل دهه ۸۰، دقیقاً توی شبی که سال داره تحویل میشه. حال و هوای کشور اون موقع حسابی تحت تأثیر حمله نظامی آمریکا به افغانستان و عراق بود. با اینکه سال ها از پایان جنگ خودمون گذشته بود، اما سایه ترس و وحشت دوباره مردم رو یاد روزهای تاریک گذشته انداخته بود. داستان ما توی یه خونه توی آبادان می گذره؛ یه خانواده نه چندان متمول، با پدری که گرفتار اعتیاده و لنگ مواد. همین موضوع، جوّ خونه رو حسابی به هم ریخته و روابط اعضای خانواده رو تحت تاثیر قرار داده.

دقیقاً همون شب سال تحویل، وقتی خانواده غرق در مشکلات و درگیری های خودشونن، یه اتفاق شوکه کننده و مهیب همه چیز رو زیر و رو می کنه: یه موشک! این حادثه ناگهانی باعث میشه که اعضای خانواده توی اون فاصله کوتاه بین زندگی و مرگ، بیشتر از همیشه به هم نزدیک بشن و بفهمن که چقدر به هم نیاز دارن. همون شب، زیر سایه اون حادثه عجیب، رازها و مشکلات قدیمی خانواده دونه دونه رو میشن و پرده از حقایقی برداشته میشه که سال ها پنهان مونده بودن. لحظه ای کلیدی توی فیلم وجود داره که اعضای خانواده انگار به یه حقیقت بزرگ پی می برن؛ حقیقتی که شاید اونا رو برای همیشه تغییر میده.

۳.۲. عوامل و بازیگران: ستاره های درخشان در کنار هم

یکی از نقاط قوت اصلی فیلم روزی روزگاری آبادان، ترکیب بازیگران و عوامل حرفه ایشه. حمیدرضا آذرنگ که خودش سال هاست توی تئاتر حسابی خوش درخشیده و کارنامه پرباری داره، اینجا هم علاوه بر نویسندگی و کارگردانی، توی فیلم بازی هم کرده. این سابقه تئاتری آذرنگ، روی فضای فیلم هم تاثیر زیادی گذاشته که جلوتر بهش می رسیم.

اما گل سرسبد بازیگران این فیلم، بی شک فاطمه معتمدآریا و محسن تنابنده هستن. این دو تا ستاره سینما، قبلاً هم بارها ثابت کردن که هر نقشی رو که بهشون بدی، می تونن به یه فرصت برای درخشش تبدیل کنن. توی «روزی روزگاری آبادان» هم بازی های این دو نفر واقعاً محشره. معتمدآریا با اون ظرافت و حساسیتی که توی بازی ش داره، و تنابنده با اون قدرت و عمق بازیگری ش، جوری نقش ها رو مال خودشون می کنن که تماشاگر رو غرق در داستان می کنن. اصلاً اگه بخواید بازی های درجه یک رو ببینید، باید سراغ این فیلم برید. بقیه بازیگرها مثل الهام شفیعی، هیراد آذرنگ و سهیل جمالی هم کارشون رو خوب انجام دادن و کنار این ستاره ها، تونستن یه ترکیب قوی رو بسازن.

تیم تولید فیلم:

• نویسنده و کارگردان: حمیدرضا آذرنگ
• تهیه کنندگان : عبدالله اسکندری و علی اوجی
• مدیر فیلمبرداری: مسعود سلامی
• طراح صحنه و لباس: سهیل دانش اشراقی
• تدوین: سپیده عبدالوهاب
• موسیقی: حسام ناصری

۳.۳. نقد و بررسی تخصصی: از تئاتر تا سینما، از واقعیت تا ذهنیت

همونطور که گفتیم، روزی روزگاری آبادان بعد از اولین نمایش توی جشنواره فجر، نظرات مختلفی رو به خودش جلب کرد. منتقدها تقریباً فیلم رو قابل قبول دونستن، اما خب خیلی ها هم حس کردن به اون «تحسین» کامل نرسیده و یه جورایی توی میانه راه مونده. نه خیلی ضعیفه که بخوره زمین، نه اونقدر قویه که سقف سینمای ایران رو بشکونه.

یکی از مهم ترین بحث ها درباره این فیلم، ریشه های تئاتری اونه. حمیدرضا آذرنگ خودش نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتره و «روزی روزگاری آبادان» هم از نمایشنامه ای به همین اسم اقتباس شده. همین باعث شده که فیلم، با اینکه تلاش کرده سینمایی باشه، اما ذاتاً یه حس و حال تئاتری داشته باشه. محدودیت های زمانی و مکانی توی فیلم (که بیشتر قصه توی یه خونه می گذره) هم این حس رو تقویت می کنه.

اما آذرنگ تلاش کرده از ظرفیت های سینما هم استفاده کنه، مخصوصاً توی مواجهه با اون موشک سخنگو! بله، موشک سخنگو! این عنصر فراواقعی و نمادین، یکی از بحث برانگیزترین بخش های فیلمه. بعضی ها این موشک رو نمادی از جنگ، اعتیاد، یا حتی مشکلات اجتماعی می دونن که مثل یه بختک روی زندگی خانواده افتاده. این عنصر ذهنی، فضای واقع گرایانه فیلم رو یه جورایی به سمت فراواقعیت می بره و باعث میشه فیلم از یه اثر صرفاً رئال فراتر بره.

خیلی از منتقدان معتقدن که روزی روزگاری آبادان با وجود تلاش برای سینمایی شدن، ذاتاً به منطق نمایش تئاتر نزدیک تره تا واقعیت محض سینما، و این موضوع بهش یه جنبه منحصر به فرد داده.

نقاط قوت فیلم شامل بازی های درخشان، فضاسازی مناسب و طرح موضوعات عمیق خانوادگی و اجتماعیه. اما نقاط ضعفی هم داره؛ مثلاً بعضی ها معتقدن که تلاش آذرنگ برای ربط دادن قصه فیلم به وضعیت امروز جامعه، یه جورایی تحمیلی بوده و اونقدر قوی به هم وصل نشده. انگار کارگردان خواسته یه پیوند تماتیک بسازه، اما این پیوند اونقدر سست بوده که خیلی موثر از آب در نیومده. با این حال، فیلم تونسته جرقه های بحث های زیادی رو درباره مسائل اجتماعی و خانوادگی توی کشور بزنه.

۳.۴. پایان بندی و ابهامات: آیا مردند یا زنده ماندند؟

یکی از بحث برانگیزترین و در عین حال کنجکاوکننده ترین بخش های فیلم روزی روزگاری آبادان، بدون شک پایان بندی اونه. خیلی از تماشاگرها بعد از دیدن فیلم، این سوال براشون پیش میاد که آخرش چی شد؟ خانواده مردن یا زنده موندن؟ بیایید با هم این لحظه رو تحلیل کنیم و به ابهاماتش جواب بدیم.

توی لحظات پایانی فیلم، مصیب (با بازی محسن تنابنده) در رو باز می کنه و انگار یه چیزی می بینه که حالش رو حسابی دگرگون می کنه. در ظاهر، فیلم نشون میده که خانواده هنوز توی خونه ان و دارن زندگی می کنن. مصیب برمی گرده و برای همه چای می ریزه، درست مثل اینکه هیچ اتفاقی نیفتاده. اما اون تصویری که مصیب پشت در می بینه، اون لحظه مکث و تغییر حالت چهره اش، و بعد هم دیالوگ هایی که قبل تر گفته شده، یه جورایی به ما می گه قصه چیز دیگه ایه.

اگه یادتون باشه، پسر خانواده، توی یه لحظه شوکه کننده به بقیه می گه: ما مردیم!. این دیالوگ، یکی از کلیدهای فهمیدن پایان فیلمه. موشکی که توی سقف خونه گیر کرده، منفجر نمیشه، اما انگار یه جورایی نماد مرگ تدریجیه. مرگی که از سال ها قبل، با اعتیاد پدر، با مشکلات خانوادگی، با درگیری ها و بی توجهی ها، آهسته آهسته وارد زندگی این خانواده شده.

تفاسیر مختلف از پایان فیلم:

1. مرگ جسمی: غالب ترین تفسیر و اون چیزی که با دیالوگ ما مردیم و حالت مصیب پشت در (دیدن ویرانی و سکون بیرون) همخوانی داره، اینه که خانواده در همون لحظه اصابت موشک، فوت کردن. موشک نماد مرگ ناگهانیه که زندگی ظاهری و درونی خانواده رو از هم می پاشه. اون اتفاقاتی که بعدش میفته، از دیدگاه کسانی که مردن داره روایت میشه؛ یعنی رویاها، ترس ها و رازهایی که حتی بعد از مرگ هم رهایشان نمی کنند.
2. مرگ نمادین: این تفسیر عمیق تره. حتی اگه از نظر فیزیکی زنده باشن، این خانواده مدت هاست که از نظر روحی، اجتماعی و عاطفی مرده. موشک فقط یه تلنگره، یه نماد از فروپاشی نهایی. اعتیاد پدر، مشکلات مالی، روابط سرد، همه این ها باعث شده که قبل از موشک هم، زندگی واقعی توی این خونه جریان نداشته باشه. مرگی که مصیب پشت در می بینه، شاید فقط ویرانی خونه نباشه، بلکه ویرانی زندگی ای باشه که سال هاست وجود نداره. اون چای ریختن آخر فیلم هم می تونه نمادی از ادامه دادن یه چرخه بیهوده باشه، یا شاید پذیرش سرنوشت.
3. زندگی و امید: بعضی ها هم ممکنه تفسیر کنن که خانواده زنده موندن و اون اتفاق باعث شده که به خودشون بیان و قدر همدیگه رو بدونن. اما با توجه به لحن کلی فیلم و دیالوگ های کلیدی، این تفسیر کمتر مورد قبول منتقدان و بیشتر مخاطبان قرار گرفته.

به نظر من و با توجه به بازخوردهای منتقدان و بیشتر مخاطبان، تفسیر غالب و نزدیک به واقعیت فیلم اینه که خانواده از نظر فیزیکی فوت کردن. اون صحنه های بعدی، بیانگر مکاشفه ای از درون اونها و رازهای پنهانشونه. مصیب هم وقتی در رو باز می کنه، با واقعیت مرگ و ویرانی روبرو میشه، و چای ریختن می تونه آخرین تلاش برای حفظ ظاهر یا نمادی از پذیرش غم انگیز این مرگ باشه. موشک سخنگو هم در واقع صدای وجدان یا همان مرگ است که با آن ها صحبت می کند و ابهامات زندگی شان را برملا می کند. چای ریختن هم نمادی از همان عادات و روتین زندگی است که حتی در شرایط مرگ بار هم ادامه پیدا می کنند.

۳.۵. بازتاب ها و نظرات مردمی: عشق، اشک و بحث

یکی از جالب ترین بخش های مربوط به فیلم روزی روزگاری آبادان، بازتاب ها و نظرات مردمیه. این فیلم، حسابی دل مخاطبان رو به دست آورد و خیلی ها رو با خودش درگیر کرد. اگه یه نگاهی به کامنت ها و صحبت های مردم بعد از دیدن فیلم بندازیم، متوجه می شیم که چه واکنش های شدید و احساسی ای از خودشون نشون دادن. خیلی ها گفتن که زار زار گریه کردن، یا فیلم رو چندین بار دیدن! این خودش نشون دهنده قدرت تاثیرگذاری فیلمه.

مخاطبان حسابی با فیلم ارتباط برقرار کردن و خیلی از اونا گفتن که این فیلم، یه فیلم کاملاً مفهومی و آموزنده بوده. بعضی ها می گفتن که فیلم رو تا چندین بار پشت سر هم دیدن تا جزئیات و نکاتش رو بهتر درک کنن. مثلاً یکی از بیننده ها گفته بود: از سکانس برخورد موشک به بعد به معنای واقعی عشق را دیدم و از آن لحظه ی غریبانه ی گفتگو با بازی تحسین برانگیز خانم معتمدآریا و آقای تنابنده زار زار گریه کردم تا لحظه ی پایان فیلم. این نشون میده که فیلم چقدر تونسته احساسات مخاطب رو درگیر کنه.

البته مثل هر فیلم دیگه ای، روزی روزگاری آبادان هم نظرات منفی و مثبت داشت. اونایی که دوستش داشتن، از بازی های درخشان (مخصوصاً خانم معتمدآریا و آقای تنابنده)، محتوای عمیق و تاثیرگذار، و توانایی فیلم در انتقال حس اضطراب و التهاب به بیننده تعریف می کردن. بعضی ها حتی تجربه خودشون از جنگ رو با فیلم مقایسه می کردن و می گفتن چقدر این فیلم تونسته واقعیت رو خوب نشون بده. مثلاً یکی از بیننده ها که توی جنگ بچه دبستانی بوده، گفته بود: اون صدای مهیبی ک ایجادشد واااقعا صحنه های جنگ رو یادم اورد ک حتی یادم رفته بود و در هیچ فیلمی ندیده بودم… فیلم بسیار جذاب و تاثیرگذار و بینظیر در طرح مشکل و انتقال استرس و اضطراب به بیننده هست.

اما خب، بعضی ها هم انتقاد داشتن. مثلاً یه عده معتقد بودن که فیلم زیادی تئاتریه و لوکیشن محدودش به سینما نمی خوره. یه نفر دیگه هم از دیالوگ های رکیک توی فیلم انتقاد کرده بود. بعضی ها هم پایان بندی رو مبهم و نامفهوم می دونستن و حس می کردن فیلم بی دلیل تلخ تموم شد. مثلاً یه نفر کامنت گذاشته بود: فیلم بیخود و اعصاب خوردکنی بود اولش خوب شروع شد ولی بیخود تموم شد. یا اصلا قشنگ نبود، تهش چیشد اصن مردن زنده موندن؟

با این حال، به طور کلی میشه گفت که «روزی روزگاری آبادان» یه فیلمیه که تونسته تماشاگر رو به فکر بندازه و احساساتش رو درگیر کنه. چه عاشقش بشی، چه ازش خوشت نیاد، محاله بعد از دیدنش بی تفاوت از کنارش بگذری.

جایگاه آبادان در سینمای ایران: فراتر از یک ژانر

آبادان، این شهر نفت خیز و مرزی، خیلی بیشتر از اینکه فقط یه مکان جغرافیایی باشه، توی سینمای ایران به یه نماد تبدیل شده. اگه به فیلم هایی که تا الان معرفی کردیم نگاه کنیم، می بینیم که آبادان فراتر از یه ژانر خاص، توی سینمای ما جای گرفته. یعنی فقط توی فیلم های جنگی حضور نداره، بلکه میشه اون رو توی درام های اجتماعی، فیلم های خانوادگی و حتی آثاری با رویکرد روانشناختی هم دید.

تنوع موضوعی فیلم هایی که به آبادان ربط دارن، واقعاً حیرت انگیزه. از پیامدهای جنگ و ویرانی گرفته، تا مسائل مربوط به مهاجرت و جستجوی هویت. از فرهنگ غنی مردم سخت کوش این شهر و زندگی کارگریشون، تا چالش های طبقاتی و امید به آینده. هر کدوم از این فیلم ها، یه تیکه از پازل بزرگ آبادان رو نشون میدن و به ما کمک می کنن تا این شهر رو از جنبه های مختلف بشناسیم و درکش کنیم.

این آثار سینمایی، نقش خیلی مهمی توی حفظ حافظه جمعی و بازنمایی تاریخ معاصر ایران دارن. وقتی فیلمی مثل «آبادانی ها» تلخی های بعد از جنگ رو بدون نشون دادن صحنه جنگ به تصویر می کشه، یا «آبادان یازده شصت» از مقاومت رسانه ای توی دل بحران میگه، دارن کاری می کنن که نسل های بعدی هم بتونن اون دوران رو درک کنن و ازش درس بگیرن. این فیلم ها مثل یه جور سند زنده عمل می کنن که تاریخ رو برای ما ملموس تر و قابل فهم تر می کنن.

خلاصه که آبادان توی سینمای ایران، یه جورایی نماد مقاومت، رنج، و در عین حال امید و زندگیه. شهری که هر چقدر هم سختی کشید، باز هم ایستاد و مردمانش با تمام وجود برای بقا و حفظ هویتشون جنگیدن. سینماگران هم با ساخت این فیلم ها، ادای دین کردن به این شهر و مردمش، و باعث شدن داستان های آبادان، از مرزهای جغرافیایی فراتر بره و به بخشی از هویت ملی ما تبدیل بشه. واقعاً که دیدن این فیلم ها برای هر ایرانی، یه جورایی واجبه، چون بخشی از تاریخ و روح ما رو به تصویر می کشند.

نتیجه گیری: دعوتی برای تماشای این گنجینه سینمایی

خب، رسیدیم به آخر این سفر سینمایی مون به آبادان. دیدیم که این شهر چقدر برای سینمای ایران مهم بوده و چطور کارگردان های مختلف با نگاه ها و سبک های متفاوت، سراغ داستان ها و رویدادهای اون رفتن. از «آبادانی ها»ی کیانوش عیاری که تلخی های بعد از جنگ رو با ظرافت نشون داد، تا حماسه «شب واقعه» و قهرمانی های دریاقلی سورانی. از نگاه متفاوت «ملکه» به جنگ و تردیدهای رزمنده ها، تا تصویر واقعی «تاج محل» از زندگی کارگرها. و البته، مقاومت رادیو نفت توی «آبادان یازده شصت» و اون فیلم بحث برانگیز «روزی روزگاری آبادان» که حسابی ذهن مخاطب رو درگیر کرد و هنوزم حرف و حدیث پشتش زیاده.

توی این مقاله سعی کردیم نگاهی عمیق و تحلیلی به هر کدوم از این فیلم ها داشته باشیم، مخصوصاً «روزی روزگاری آبادان» که حسابی رفتیم توی جزئیات داستان، بازی ها، نقدها و اون پایان بندی پیچیده اش که این همه سوال ایجاد کرده بود. حالا دیگه می دونید که پشت اون موشک سخنگو چی قایم شده بود و چرا اون خانواده انقدر درگیر بودن!

این فیلم ها فقط یه مشت داستان روی پرده سینما نیستن؛ هر کدومشون یه تیکه از تاریخ زنده ما رو نشون میدن، یه آینه از جامعه و مردمی که توی سخت ترین شرایط، ایستادن و زندگی کردن. غنای سینمای ایران توی پرداختن به موضوعات منطقه ای و بومی، واقعاً ستودنیه و این فیلم های آبادانی، یه نمونه درخشان از این غنا هستن.

پس، اگه تا الان این فیلم ها رو ندیدید، یا اگه دیدید و دوست دارید دوباره با یه نگاه عمیق تر بهشون فکر کنید، بهتون پیشنهاد می کنم حتماً سراغشون برید. تماشای این گنجینه سینمایی، نه تنها برای درک عمیق تر از آبادان و تاریخش ضروریه، بلکه بهتون کمک می کنه تا بیشتر با حال و هوای سینمای ایران و توانایی های کارگردان ها و بازیگرهای خودمون آشنا بشید. این فیلم ها، حال و هوای جنگ، مقاومت، رنج، امید و عشق رو توی خودشون دارن و مطمئناً از تماشاشون پشیمون نمیشید. شاید حتی بعضی هاشون بتونن دیدگاه شما رو به زندگی و اتفاقات اطرافمون تغییر بدن.