سنگسار شدن یعنی چه؟

سنگسار، یا همونطور که تو متون فقهی بهش «رجم» می گن، یک نوع مجازات اعدامه که توش فرد محکوم رو با پرتاب گروهی سنگ، تا وقتی که جونش رو از دست بده، به سزای عملش می رسونن. این روش اعدام، به خاطر ماهیت خشونت بار و دردناکش، همیشه تو کانون بحث و جدل های زیادی بوده و ابعاد انسانی، حقوقی و مذهبیش حسابی تو دنیا سر و صدا کرده.

اگه بخوایم خیلی ساده بگیم، سنگسار شدن یعنی با سنگ به کسی که جرمی مرتکب شده، ضربه بزنن تا بمیره. این مجازات، پیشینه خیلی قدیمی داره و تو تمدن های باستانی و ادیان مختلف، به شکل های گوناگونی اجرا می شده. امروزه هم تو بعضی کشورها، عمدتاً بر پایه تفسیرهای خاصی از قوانین دینی، هنوز اجرا می شه و همین باعث شده تا خیلی از سازمان های بین المللی و حقوق بشری، اونو «غیرانسانی» بدونن و محکوم کنن.

تعریف جامع سنگسار (رجم): ابعاد و اهداف

وقتی می گیم سنگسار، دقیقاً منظورمون چیه؟ خب، بذارید کمی عمیق تر به ماجرا نگاه کنیم. سنگسار یا رجم، در واقع یه جور اعدامه که توش گروهی از مردم، با پرتاب سنگ به سمت کسی که محکوم شده، اونو به سمت مرگ می برن. این کار اونقدر ادامه پیدا می کنه تا فرد محکوم کاملاً جونش رو از دست بده.

ریشه شناسی واژه «رجم» خودش جالبه. تو زبان عربی، «رجم» به معنی «پرتاب سنگ» یا «سنگ زدن» هست. این واژه نه فقط تو معنی مجازات، بلکه تو کاربردهای دیگه مثل «طرد کردن» یا «نفرین کردن» هم استفاده می شده. یعنی انگار از همون اول، مفهوم دور کردن و از بین بردن کسی یا چیزی رو با خودش حمل می کرده.

حالا شاید بپرسید هدف از این مجازات چی بوده یا هست؟ کسایی که از سنگسار دفاع می کنن، معمولاً دلایلی مثل «عبرت آموزی برای جامعه»، «پاکسازی جامعه از فساد» یا «اجرای حدود و دستورات الهی» رو مطرح می کنن. اون ها باور دارن که این مجازات می تونه جلوی ارتکاب بعضی از گناهان بزرگ رو بگیره و نظم اجتماعی رو حفظ کنه. اما خب، همونطور که می دونید، این دلایل هم منتقدای جدی خودشون رو دارن که از جنبه های انسانی و حقوقی به این موضوع نگاه می کنن و معتقدند هیچ جرمی نباید با این روش وحشیانه مجازات بشه.

در واقع، «رجم» چیزی نیست که بشه ساده از کنارش گذشت؛ یه مجازات با ابعاد تاریخی، مذهبی و حقوقی پیچیده ست که هر کدومش بحث های مفصل خودش رو داره.

پیشینه تاریخی سنگسار: از دوران باستان تا ادیان ابراهیمی

سنگسار از اون مجازات هایی نیست که یهو از ناکجا آباد پیدا شده باشه؛ اتفاقاً ریشه هاش رو باید تو دل تاریخ، همون جایی که تمدن های اولیه شکل گرفتن، پیدا کرد. باور کنید یا نه، خیلی وقت ها این مجازات برای حفظ آنچه «نظم اجتماعی» نامیده می شد، به کار می رفته.

سنگسار در تمدن های باستانی

اگه نگاهی به کتاب های تاریخی بندازیم، می بینیم که سنگسار تو تمدن های باستانی هم وجود داشته. مثلاً تو یونان باستان و روم، اشاراتی به این نوع مجازات شده. هرچند که شاید مثل الان رسمیت یه قانون مدون رو نداشته، اما به عنوان یه روش اعدام برای جرایم خاص، یا حتی شورش ها و بی نظمی ها، استفاده می شده. انگار تو اون زمان ها، پرتاب سنگ برای از بین بردن فردی که جامعه اونو «دشمن» خودش می دید، یه کار رایج بوده.

فکرشو بکنید، تو اون دوران، مردم دور هم جمع می شدن و برای تنبیه کسی که از قوانین و تابوهای جامعه سرپیچی کرده، به سمتش سنگ پرتاب می کردن. این نشون می ده که سنگسار فقط یه مجازات نبوده، بلکه یه جور مراسم جمعی برای ابراز خشم و طرد اجتماعی هم به حساب می اومده.

سنگسار در یهودیت

وقتی اسم ادیان ابراهیمی میاد، شاید اولین چیزی که به ذهنتون برسه، بحث سنگسار تو اسلام باشه. اما جالبه بدونید که تو دین یهودیت و به خصوص تو عهد عتیق (تورات)، اشاره های زیادی به سنگسار به عنوان یک مجازات هست.

تو کتاب «سفر خروج» از عهد عتیق، می خونیم که حتی برای نزدیک شدن به کوه سینا بدون اجازه هم، مجازات سنگسار در نظر گرفته شده بود! یعنی یه جورایی، شکستن تابوهای مذهبی و قوانین الهی اونقدر جدی بود که مجازاتش تا پای مرگ با سنگ هم می رفت.

برخی از جرایمی که تو متون یهودی، مجازات سنگسار داشتن عبارت بودن از:

• ارتداد (یعنی برگردوندن از دین)
• توهین به مقدسات
• زنا (به خصوص با محارم)
• و شکستن بعضی تابوهای دیگه مثل جادوگری.

نحوه اجراش هم تو متون یهودی توضیح داده شده که نشون می ده این مجازات یه رسم کاملاً شناخته شده و سیستماتیک بوده.

سنگسار در مسیحیت

اما داستان تو مسیحیت کمی فرق می کنه. اگه نگاهی به آموزه های مسیحیت بندازیم، می بینیم که برخلاف یهودیت و اسلام، سنگسار به عنوان یه مجازات رسمی و قانونی مطرح نشده. البته ماجرای زن زناکاری که حضرت عیسی (ع) اونو از سنگسار نجات داد، یکی از معروف ترین بخش های انجیل محسوب میشه که نشون می ده تو اون دوران هم سنگسار وجود داشته، اما مسیحیت بر بخشش و عدم قضاوت تأکید داره و این نوع مجازات رو تایید نمی کنه.

سنگسار در اسلام: فقه، قرآن و سنت

حالا می رسیم به بحث سنگسار در اسلام، که شاید برای خیلی ها بحث برانگیزترین بخش ماجرا باشه. اینجا باید بین چیزی که تو قرآن اومده و چیزی که تو سنت نبوی و روایات مطرح شده، تفاوت قائل بشیم.

سنگسار در قرآن کریم

اگه تمام آیات قرآن رو زیر و رو کنید، هیچ آیه صریحی پیدا نمی کنید که به حکم سنگسار اشاره کرده باشه. قرآن برای مجازات زنا، حکم شلاق (۱۰۰ ضربه) رو مشخص کرده. مثلاً تو سوره نور، آیه ۲، به وضوح درباره مجازات زن و مرد زناکار می گه: «الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ…» یعنی «به هر زن و مرد زناکار، صد تازیانه بزنید…» اینجاست که یه سوال بزرگ پیش میاد: اگه سنگسار تو قرآن نیست، پس از کجا اومده؟

سنگسار در سنت نبوی و روایات

خب، جواب این سوال رو باید تو سنت نبوی (اعمال و گفتار پیامبر اسلام) و روایات ائمه پیدا کنیم. خیلی از فقها و علمای اسلامی، به حدود ۹۰ روایت استناد می کنن که توش به اجرای حکم سنگسار توسط پیامبر اسلام یا ائمه اشاره شده. این روایات، اساس قرار گرفتن سنگسار به عنوان یه مجازات تو فقه اسلامی شده.

اما داستان اینجا هم به این سادگی نیست. تو بین فقها و مذاهب اسلامی، دیدگاه های مختلفی در مورد صحت و حجیت این روایات وجود داره. بعضی ها این روایات رو کاملاً معتبر می دونن و معتقدن که حکم سنگسار، هرچند تو قرآن نیومده، ولی از سنت پیامبر ثابت شده و باید اجرا بشه. بعضی دیگه هم با احتیاط بیشتری به این روایات نگاه می کنن و حتی برخی کلاً منکر اعتبارشون هستن یا می گن این روایات برای شرایط خاصی بودن و قابل تعمیم به همه زمان ها نیستن.

شرایط اثبات جرم برای اجرای سنگسار (در فقه اسلامی)

یکی از مهم ترین نکته ها درباره سنگسار تو فقه اسلامی، شرایط فوق العاده سخت و دشوار اثبات جرمه. اصلاً اینقدر این شرایط سخته که نشون می ده اسلام تو این زمینه دنبال این بوده که تا حد امکان، این حکم اجرا نشه، مگر در موارد بسیار نادر و غیرقابل انکار. می دونید، به قول معروف «یه مو رو صد تا گره زدن» که کسی به این مجازات محکوم نشه.

زنای محصنه: مفهوم «احصان»

سنگسار فقط برای «زنای محصنه» اجرا می شه. حالا «احصان» یعنی چی؟ اگه بخوام خودمونی بگم، احصان یعنی یه سری شرایط خاص که باید تو زن یا مرد زناکار وجود داشته باشه. این شرایط رو لیست می کنم تا بهتر متوجه بشید:

• عاقل و بالغ بودن: یعنی فرد باید عاقل و به سن تکلیف رسیده باشه.
• هوشیار بودن: موقع ارتکاب جرم، کاملاً هوشیار باشه، نه تو حالت مستی یا بی هوشی.
• با اختیار بودن: جرم رو با میل و اراده خودش انجام داده باشه، نه تحت فشار یا تهدید.
• داشتن همسر دائم و در دسترس: این مهم ترین شرطه. یعنی فرد باید همسر دائم داشته باشه و بتونه باهاش نزدیکی کنه. اگه همسرش مسافر باشه، زندان باشه، مریض باشه یا به هر دلیلی نتونه باهاش رابطه داشته باشه، شرط احصان منتفی می شه و حکم سنگسار هم از بین می ره.

راه های اثبات جرم

برای اثبات زنای محصنه و اجرای سنگسار، فقه اسلامی راه های خیلی سختگیرانه ای رو مشخص کرده:

1. شهادت چهار شاهد عادل: این شرط واقعاً شاهکاره! یعنی چهار تا مرد عادل و مورد اعتماد، باید با چشمان خودشون عمل زنا رو دیده باشن، نه صرفاً حدس و گمان. حتی اگه کوچک ترین تردیدی تو شهادتشون باشه، یا کوچک ترین اختلافی بین حرفاشون باشه، شهادتشون رد می شه و جرم اثبات نمی شه. اگه هم نتونن اثبات کنن، خودشون مجازات قذف (تهمت زنا) می خورن.
2. اقرار متهم: متهم باید چهار بار، اونم جلوی قاضی، به اختیار و آزادی کامل، به گناه خودش اقرار کنه. اگه کمتر از چهار بار اقرار کنه، یا تو اقراراش تناقض باشه، جرم اثبات نمی شه.
3. علم قاضی: این راه، پیچیده ترین راهه. یعنی قاضی از طریق دلایل و شواهد قطعی، به این نتیجه برسه که جرم اتفاق افتاده. اما این علم قاضی هم شرایط خاص خودش رو داره و هر حدسی کافی نیست.

به خاطر همین شرایط فوق العاده سخت، تو طول تاریخ اسلامی، اجرای حکم سنگسار خیلی کم اتفاق افتاده، چون عملاً اثباتش کار هر کسی نیست.

تو فقه اسلامی، اثبات جرمی که به سنگسار منتهی می شه، آنقدر دشواره که حتی کوچک ترین تردید می تونه حکم رو ساقط کنه. این موضوع نشون می ده اسلام تا چه حد به حفظ کرامت و زندگی انسان اهمیت داده.

مجازات لواط و حکم سنگسار

تو بعضی از فتاوای فقهی، اگه جرم لواط (همجنس گرایی مردان) هم با شرایط احصان اثبات بشه، حکم سنگسار رو براش در نظر گرفتن. البته این مورد هم مثل زنای محصنه، شرایط اثبات خیلی سختی داره.

نحوه اجرای حکم سنگسار: جزئیات فرآیند

خب، تا اینجا فهمیدیم سنگسار یعنی چی و چطور تو فقه اسلام اثبات میشه. حالا بریم سراغ جزئیات اینکه این حکم چطور اجرا میشه. شاید شنیدنش کمی ناراحت کننده باشه، اما برای اینکه بتونیم این موضوع رو کامل درک کنیم، لازمه که با تمام ابعادش آشنا بشیم.

آماده سازی محکوم

قبل از اجرای حکم، یه سری کارها برای آماده سازی فرد محکوم انجام می شه که شبیه مراسم دفن مرده هاست:

• غسل میت: اول از همه، محکوم رو غسل میت می دن، درست مثل وقتی که کسی فوت می کنه.
• حنوط: بعد از غسل، حنوط انجام می شه؛ یعنی قسمتی از بدن فرد رو با مواد خوشبوکننده مثل کافور تبرک می کنن.
• کفن: در نهایت، محکوم رو با پارچه سفید کفن می کنن.

این کارها نشون می ده که فرد دیگه از نظر شرعی، به نوعی «مرده» حساب می شه و دارن آماده اش می کنن برای رفتن به اون دنیا.

دفن محکوم

یکی از بخش های عجیب و خاص سنگسار، نحوه دفن محکوم قبل از اجراست:

• مردان: اگه محکوم مرد باشه، اونو تا کمر تو خاک دفن می کنن. یعنی نیم تنه بالایی بدنش بیرون از خاک می مونه.
• زنان: اما اگه محکوم زن باشه، اونو تا سینه تو خاک فرو می برن. این تفاوت، تو بعضی منابع فقهی به خاطر حفظ حجاب و کرامت زن، حتی در زمان اجرای مجازات، ذکر شده.

دلیل این کار هم اینه که فرد نتونه فرار کنه و البته هدف از پرتاب سنگ ها هم به درستی به هدف بخوره.

اندازه و نوع سنگ ها

شاید فکر کنید هر سنگی رو میشه پرتاب کرد، اما تو فقه اسلامی حتی برای اندازه و نوع سنگ ها هم قانون هست:

• نه خیلی بزرگ: سنگ ها نباید اونقدر بزرگ باشن که با یکی دو ضربه، فرد کشته بشه. هدف، زجر تدریجی و مرگ آهسته ست (که از نظر حقوق بشری، وحشیانه تلقی میشه).
• نه خیلی کوچک: از طرف دیگه، نباید اونقدر کوچک باشن که دیگه اسم سنگ روشون نذاریم. یعنی یه اندازه متوسط، نه پاره آجر و نه شن و ماسه.

این قید و بندها نشون می ده که حتی تو جزئیات اجرا هم، ملاحظاتی وجود داشته.

ترتیب پرتاب سنگ

اینکه کی اول سنگ رو پرتاب می کنه، بستگی به این داره که جرم چطور ثابت شده:

• اگه با شهادت ثابت شده باشه: اول باید شهود (همون چهار نفری که زنا رو دیدن) سنگ بندازن، بعد قاضی، و بعدش هم بقیه مردم.
• اگه با اقرار یا علم قاضی ثابت شده باشه: تو این حالت، اول قاضی باید سنگ بندازه، و بعدش بقیه مردم.

این ترتیب هم نشون می ده مسئولیت اثبات جرم و اجرای حکم، به ترتیب بر عهده شاهدان، قاضی و بعد هم جامعه ست.

فرار در حین اجرا

یکی از عجیب ترین و شاید بشه گفت «رحمانی ترین» بخش های مربوط به سنگسار تو فقه اسلامی، ماجرای فرار محکوم تو حین اجراست:

• اگه جرم با شهادت اثبات شده باشه: اگه محکوم فرار کنه، اونو برمی گردونن و دوباره حکم رو اجرا می کنن. چون شهادت شهود، دلیل محکمی برای اثبات جرم محسوب می شه و حتی فرار هم نمی تونه اونو باطل کنه.
• اگه جرم با اقرار یا علم قاضی اثبات شده باشه: اما اگه جرم با اقرار خودش یا علم قاضی ثابت شده باشه، تو این حالت اگه فرار کنه، حکم سنگسار از بین می ره و دیگه لازم نیست برگردونده بشه. این موضوع یه جورایی باز هم نشون می ده که اسلام دوست داره تا حد امکان، حکم به سمت تخفیف و بخشش بره، حتی اگه فرد اقرار کرده باشه. انگار یک بار دیگه بهش فرصت می دن.

مراسم پس از مرگ

بعد از اینکه فرد جونش رو از دست داد، درست مثل یه میت عادی، براش نماز میت می خونن و دفنش می کنن.

سنگسار در جهان امروز: وضعیت کشورها و دیدگاه های بین المللی

با اینکه خیلی ها فکر می کنن سنگسار یه مجازات قدیمی و مال دوران باستانه، اما متأسفانه تو قرن ۲۱ هم تو بعضی کشورها هنوز اجرا میشه یا حداقل تو قوانینشون وجود داره. این مسئله باعث شده جامعه بین الملل شدیداً بهش واکنش نشون بده.

کشورهایی که سنگسار را در قوانین خود دارند و/یا اجرا می کنند

همونطور که گفتیم، سنگسار هنوز هم تو بعضی از کشورهای مسلمان، به خصوص اون هایی که قوانینشون رو بر اساس تفاسیر خاصی از شریعت اسلامی بنا کردن، وجود داره. این کشورها عبارتند از:

• افغانستان: بعد از به قدرت رسیدن طالبان، موارد زیادی از اجرای سنگسار و سایر مجازات های خشن گزارش شده.
• نیجریه: تو بعضی از ایالات شمالی نیجریه که قانون شریعت اجرا می شه، سنگسار تو قوانینشون هست و مواردی از اجراش هم گزارش شده.
• سودان: تو سودان هم این مجازات تو قوانین وجود داره و گهگاهی مواردی از اجراش دیده می شه.
• سوریه: تو مناطق تحت کنترل گروه های افراطی، مواردی از اجرای سنگسار گزارش شده.
• ایران: که مفصل تر بهش می پردازیم.

علاوه بر این ها، کشورهایی مثل پاکستان، سومالی، یمن و عربستان سعودی هم تو قوانینشون این مجازات رو دارن، هرچند که شاید همیشه به صورت گسترده اجرا نشه یا در مورد عربستان سعودی، عمدتاً به جای رجم، از گردن زدن استفاده بشه.

موضع جامعه بین المللی و سازمان های حقوق بشری

خب، طبیعیه که اجرای این نوع مجازات تو قرن حاضر، با واکنش های خیلی تند و قاطع از طرف سازمان های بین المللی و حقوق بشری مواجه بشه. اون ها سنگسار رو یه مجازات:

• «غیرانسانی»
• «وحشیانه»
• «ظالمانه»

می دونن و بارها و بارها اونو محکوم کردن. دلیل اصلی محکومیت هم اینه که سنگسار، نقض آشکار خیلی از کنوانسیون های بین المللی حقوق بشره. مثلاً «میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی» که اکثر کشورها عضو اون هستن، بر حق حیات و عدم شکنجه و رفتارهای غیرانسانی تأکید داره و سنگسار رو کاملاً مغایر با این اصول می دونه.

سازمان ملل متحد، عفو بین الملل، دیده بان حقوق بشر و خیلی از سازمان های دیگه، سال هاست که کمپین های مختلفی رو برای لغو کامل این مجازات تو سراسر دنیا به راه انداختن و از کشورهایی که هنوز این حکم رو تو قوانینشون دارن، می خوان که اونو حذف کنن.

سنگسار در جمهوری اسلامی ایران: قانون، اجرا و واکنش ها

ایران، یکی از کشورهایی هست که سنگسار تو قوانینش جای داره و همین موضوع باعث شده تا همیشه زیر ذره بین سازمان های حقوق بشری بین المللی باشه. اینجا داستان کمی پیچیده تر و پرفراز و نشیب تره.

جایگاه قانونی سنگسار در ایران

تو قانون مجازات اسلامی ایران، هرچند ممکنه کلمه «رجم» تو بعضی از بازنگری های قانونی حذف شده باشه، اما حکم اون همچنان بر پایه فقه اسلامی، قابل اجراست. یعنی قاضی ها اگه شرایط اثبات رو محرز بدونن، می تونن بر اساس منابع فقهی حکم سنگسار رو صادر کنن.

خیلی از مخالفان سنگسار تو ایران، تلاش می کنن تا با اصلاح قانون، به طور کامل این حکم رو از سیستم قضایی حذف کنن، اما موافقان اون می گن که این حکم شرعیه و نمیشه اونو به طور کامل کنار گذاشت.

تاریخچه اجرا و تعلیق

تاریخچه سنگسار تو جمهوری اسلامی ایران، پر از فراز و نشیب و خبرهای تلخه:

• موارد گزارش شده: طبق گزارش روزنامه فرانسوی فیگارو، تو طول تاریخ جمهوری اسلامی، حدود ۱۵۰ مورد حکم سنگسار اجرا شده. این عدد خیلی زیاده و هر کدومش یه زندگی رو تحت تأثیر قرار داده.
• بخشنامه های توقف: تو سال ۲۰۰۳، رئیس وقت قوه قضائیه، آیت الله محمود هاشمی شاهرودی، بخشنامه ای صادر کرد که اجرای احکام سنگسار رو متوقف می کرد. این بخشنامه بعد از قول و قرارهای شفاهی به مقام های اروپایی صادر شد و یه نور امید رو تو دل فعالان حقوق بشر روشن کرد.
• اجرای مجدد و واکنش ها: اما متأسفانه، این توقف دائم نبود. تو سال ۲۰۰۷، چند مورد سنگسار تو شهرهای تاکستان و مشهد گزارش شد که دوباره سر و صدای زیادی به پا کرد. مسئولان قضایی ایران، این موارد رو «اشتباه قاضی» اعلام کردن که نشون می ده حتی تو سیستم قضایی خودشون هم، همه با اجرای این حکم موافق نیستن یا حداقل دوست دارن اونو پنهان نگه دارن.
• کمپین «قانون بی سنگسار»: فعالان مدنی و کمپین هایی مثل «قانون بی سنگسار»، سال هاست که دارن برای حذف این مجازات از قوانین ایران تلاش می کنن و تو این راه، متحمل فشارهای زیادی هم شدن.

واکنش های داخلی به سنگسار در ایران

تو خود ایران هم، دیدگاه ها درباره سنگسار حسابی متفاوته:

• دیدگاه موافقان: بعضی از فقها و قاضی ها، بر اجرای این حکم اصرار دارن و اون رو «حد الهی» می دونن که باید اجرا بشه تا جامعه پاک بشه و فساد از بین بره. اون ها به روایاتی که در بالا اشاره شد، استناد می کنن.
• دیدگاه مخالفان: اما در مقابل، فعالان حقوق بشر، روشنفکران، و حتی بعضی از فقهای شیعه، با این حکم به شدت مخالفن. دلایلشون هم متنوعه:
• «غیرانسانی بودن و مغایرت با کرامت انسانی»
• «عدم ذکر صریح تو قرآن»
• «مشکلات در اثبات جرم و احتمال خطای انسانی»
• «تخریب چهره اسلام تو دنیا»

گفته های مسئولین مختلف تو این سال ها هم نشون می ده که حتی تو سطوح بالا هم این موضوع محل اختلافه و بعضی ها سعی دارن اجرای اون رو کاهش بدن یا کاملاً متوقف کنن.

آثار اجتماعی و روانی: اجرای این حکم، جدا از همه بحث های حقوقی و شرعی، آثار اجتماعی و روانی خیلی بدی تو جامعه داره. حس ترس، وحشت، و بیگانگی با سیستم قضایی رو بالا می بره و تصویری خشن از عدالت رو به نمایش می ذاره که می تونه به جای عبرت آموزی، جامعه رو دچار شکاف و دلهره کنه.

با وجود اینکه سنگسار تو فقه اسلامی شرایط بسیار سختی برای اثبات داره، اما هر بار که این حکم در ایران اجرا می شه، موجی از واکنش های منفی داخلی و بین المللی رو به همراه داره که نشان دهنده شکاف عمیق بین دیدگاه های فقهی و حقوق بشریه.

همونطور که دیدید، موضوع سنگسار تو ایران فقط یه مسئله حقوقی نیست؛ یه مسئله پیچیده فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسیه که هر کدوم از ابعادش، خودش یه کتابه.

نحوه اجرای حکم سنگسار: جزئیات فرآیند

حالا که حسابی درباره سنگسار، تاریخچه اش و جایگاهش تو فقه و قانون گپ زدیم، شاید براتون جالب باشه بدونید که این حکم دقیقاً چطور اجرا میشه. باید بگم که جزئیاتش، همونقدر که این مجازات بحث برانگیزه، تکان دهنده ست.

آماده سازی محکوم

قبل از اینکه حکم سنگسار اجرا بشه، یه سری کارهایی برای محکوم انجام میدن که خیلی شبیه به مراسم خاکسپاریه:

• غسل میت: اول از همه، فرد محکوم رو غسل میت میدن. یعنی همون غسلی که برای مرده ها انجام میشه. این کار نشون میده که از نظر شرعی، این فرد دیگه به عنوان یک موجود زنده مورد توجه نیست و داره برای رفتن آماده میشه.
• حنوط: بعد از غسل، به بدن محکوم حنوط می زنن. حنوط یعنی استفاده از مواد خوشبوکننده (مثل کافور) روی هفت قسمت از بدن که بهش اعضای سجده هم میگن.
• کفن: در نهایت، محکوم رو با پارچه ای سفید کفن می کنن. این آماده سازی ها یک جورایی به معنای ترحیم و طلب آمرزش پیش از اجرای حکم مرگ هست.

دفن محکوم

یکی از ویژگی های خاص سنگسار، اینه که محکوم رو قبل از اجرای حکم، تو یه گودال دفن می کنن:

• برای مردان: اگه محکوم مرد باشه، اونو تا کمر تو خاک دفن می کنن. یعنی نیم تنه بالایی بدنش از گودال بیرون می مونه.
• برای زنان: اما اگه محکوم زن باشه، اونو تا سینه تو خاک فرو می برن. این تفاوت در عمق دفن، به خاطر حفظ پوشش و حجب زن در زمان اجرای مجازاته، حتی تو اون شرایط سخت.

دلیل این کار هم اینه که فرد نتونه فرار کنه و البته پرتاب سنگ ها هم هدفمندتر باشه و به نقاط حساس بدن برخورد کنه.

اندازه و نوع سنگ ها

شاید فکر کنید هر سنگی رو میشه به سمت محکوم پرتاب کرد، اما حتی برای اندازه و نوع سنگ ها هم تو فقه اسلامی قانون هست:

• نه خیلی بزرگ: سنگ ها نباید اونقدر بزرگ باشن که فرد با یک یا دو ضربه کشته بشه. هدف، مرگی تدریجی و با تحمل درده، نه مرگ آنی (که این جنبه از مجازات از نظر حقوق بشری به شدت مورد انتقاده).
• نه خیلی کوچک: از طرفی، نباید اونقدر ریز باشن که دیگه اسم سنگ روشون نذاریم. یعنی باید اندازه متوسط داشته باشن، نه قلوه سنگ و نه ریگ.

این جزئیات نشون می ده که چقدر تو اجرای این حکم، دقت و وسواس به خرج داده می شده، البته با یک نگاه و تفکر شرعی.

ترتیب پرتاب سنگ

اینکه کی باید اول سنگ رو پرتاب کنه، به این بستگی داره که جرم چطور اثبات شده باشه:

• اگه جرم با شهادت چهار شاهد اثبات شده باشه: اول باید خود شهود سنگ بندازن، بعد قاضی که حکم رو صادر کرده، و بعدش هم بقیه مردم. این یعنی مسئولیت مستقیم اثبات کننده ها و صادرکننده حکم.
• اگه جرم با اقرار خود متهم یا علم قاضی اثبات شده باشه: تو این حالت، اول قاضی باید سنگ بندازه، و بعد از اون بقیه افراد.

این ترتیب باز هم نشون می ده که مسئولیت اجرای حکم، اول از همه بر عهده کسانیه که به نوعی در اثبات یا صدور حکم نقش داشتن.

فرار در حین اجرا

یکی از بحث برانگیزترین و در عین حال، شاید بشه گفت «رحمانی ترین» جنبه های سنگسار، مربوط به فرار محکوم تو حین اجراست:

• اگه جرم با شهادت اثبات شده باشه: اگه محکوم تو حین سنگسار بتونه از گودال فرار کنه، اونو برمی گردونن و دوباره حکم رو اجرا می کنن. چون شهادت چهار شاهد، دلیل قطعی و محکمی برای اثبات جرم محسوب می شه و فرار نمی تونه اون رو باطل کنه.
• اگه جرم با اقرار یا علم قاضی اثبات شده باشه: اما اگه جرم با اقرار خود محکوم یا علم قاضی ثابت شده باشه، تو این حالت اگه محکوم فرار کنه، حکم سنگسار از بین می ره و دیگه لازم نیست اونو برگردونن و دوباره سنگسار کنن. این موضوع یک بار دیگه نشون می ده که اسلام تو موارد اقرار، فرصت توبه و بخشش رو باز می ذاره، حتی اگه محکوم پیش از مرگ بتونه فرار کنه.

مراسم پس از مرگ

بعد از اینکه فرد جونش رو از دست داد و سنگسار به پایان رسید، همونطور که برای هر میت مسلمونی انجام می شه، نماز میت براش می خونن و دفنش می کنن.

نتیجه گیری: چشم انداز آینده و چالش های موجود

تا اینجا حسابی درباره سنگسار گپ زدیم؛ از اینکه سنگسار شدن یعنی چه و چه پیشینه تاریخی داره، تا نحوه اجراش تو فقه اسلامی و وضعیتش تو دنیای امروز. دیدیم که این مجازات، یه پدیده پیچیده با ابعاد خیلی زیاده که نمیشه به سادگی از کنارش گذشت.

اگه بخوایم یه جمع بندی کلی داشته باشیم، می تونیم بگیم که سنگسار یا رجم، یه مجازات مرگ باستانیه که تو ادیان و تمدن های مختلف وجود داشته و امروزه هم تو بعضی از کشورهای اسلامی اجرا میشه. نقطه ثقل بحث، همیشه رو این بوده که آیا این مجازات با اصول حقوق بشری و کرامت انسانی سازگاره یا نه. تو اسلام، با اینکه تو قرآن صراحتاً بهش اشاره نشده، اما از طریق روایات و سنت پیامبر، تو فقه جای خودش رو پیدا کرده؛ البته با شرایط اثبات فوق العاده سختگیرانه که عملاً اجرای اون رو خیلی نادر می کنه.

چالش اصلی تو این زمینه، همین شکاف عمیق بین دیدگاه های فقهی و حقوق بشریه. از یه طرف، کسایی هستن که این حکم رو «حد الهی» می دونن و بر اجراش پافشاری می کنن. از طرف دیگه، جامعه جهانی و فعالان حقوق بشر، سنگسار رو «غیرانسانی و وحشیانه» می دونن و خواستار لغو کامل اون هستن.

با توجه به فشارهای بین المللی و تغییر و تحولات داخلی، خصوصاً تو کشورهایی مثل ایران که موارد اجرایش گزارش شده، به نظر می رسه که چشم انداز آینده این مجازات، به سمت کاهش اجرا و حتی لغو تدریجی پیش بره. فعالان مدنی و حقوقی، با آگاهی بخشی و تلاش برای اصلاح قوانین، نقش پررنگی تو این مسیر دارن. شاید این تلاش ها بتونه روزی باعث بشه که این نوع مجازات، برای همیشه از صفحات تاریخ پاک بشه و دیگه شاهد «سنگسار شدن» هیچ انسانی نباشیم.

این موضوع نشون می ده که فهم عمیق سنت ها و قوانین، در کنار ارزش های انسانی جهانی، چقدر می تونه تو ساختن آینده ای بهتر و انسانی تر نقش داشته باشه.