دادخواست ابطال معامله فضولی

اگه خدای نکرده دیدی یکی بدون اجازه شما مال یا اموالت رو فروخته یا باهاش معامله ای انجام داده، باید بدونی که این معامله بهش میگن معامله فضولی. برای اینکه حق و حقوقت پایمال نشه و معامله ای که بدون اذن و اجازه شما انجام شده رو بی اثر کنی، باید یه دادخواست ابطال معامله فضولی بدی. این دادخواست یه راه قانونیه تا جلوی این کار گرفته بشه و مالت بهت برگرده.

داستان معامله فضولی از اون ماجراهاییه که ممکنه برای هر کسی پیش بیاد. فکر کن یه روز بیدار میشی و می بینی یکی مال شما رو، حالا هرچی که باشه، بدون اینکه با شما حرفی بزنه، فروخته یا جابه جا کرده! اینجاست که سر و کله معامله فضولی پیدا میشه و شما باید بدونی چطور میتونی حقت رو پس بگیری. این معامله ها معمولاً دردسرهای زیادی دارن و ممکنه کلی آدم رو درگیر کنن: از خود شما که مالک اصلی هستی تا اون کسی که فضولی کرده و اون بنده خدایی که ازش خرید کرده. توی این مقاله می خوایم صفر تا صد ماجرای دادخواست ابطال معامله فضولی رو با هم بررسی کنیم. از اینکه اصلاً معامله فضولی چی هست و چه فرقی با بقیه معاملات داره، تا اینکه چطور باید دادخواست بدی، چه مدارکی لازمه و اصلاً بعد از اینکه معامله باطل شد، چی میشه. پس کمربندت رو ببند که یه سفر حقوقی جامع در پیش داریم!

معامله فضولی چی هست اصلا؟ بیا با هم ببینیم!

بیایید از اول شروع کنیم و ببینیم این فضولی که هی میگیم، دقیقاً یعنی چی؟ در دنیای حقوق، وقتی از معامله فضولی حرف می زنیم، یعنی یه نفر بدون اینکه اجازه داشته باشه یا نماینده شما باشه، میره و مال شما رو به اسم خودش یا کس دیگه ای می فروشه یا هر جور معامله ای باهاش انجام میده. این آدم رو بهش میگن فضول و شمایی که مالک اصلی هستی، مالک نامیده میشی. طرف مقابل هم که مال رو خریده، طرف معامله یا خریدار محسوب میشه.

تعریف فضولی از زبان ساده

تصور کن یکی از دوستات کلید خونه شما رو داره و بدون اینکه شما خبر داشته باشی یا اجازه بدی، خونه ات رو اجاره میده به یه نفر دیگه. خب، اینجا دوست شما فضول محسوب میشه، چون بدون اجازه شما، توی مال شما دخالت کرده. اون معامله اجاره هم میشه معامله فضولی. به همین سادگی. در واقع هر وقت یکی بدون داشتن سمت (مثل وکیل، قیم، ولی یا صاحب مال بودن) نسبت به مال دیگری معامله ای انجام بده، اون معامله رو فضولی می دونیم.

ارکان یه معامله فضولی چیان؟

برای اینکه بفهمیم یه معامله فضولی هست یا نه، باید چند تا چیز رو بررسی کنیم:

• موضوع معامله: باید یه مالی باشه که معامله روش انجام شده. مثلاً خونه، زمین، ماشین، یا حتی سهام یه شرکت.
• طرفین معامله: یه نفر به عنوان فضول (که مال شما رو فروخته) و یه نفر به عنوان طرف معامله (که مال رو خریده). البته شما هم که مالک اصلی هستی، یه ضلع مهم این ماجرا محسوب میشی.
• فقدان اذن (نبود اجازه): این مهم ترین رکن ماجراست! یعنی فضول از شما، مالک اصلی، هیچ اجازه ای برای انجام اون معامله نداشته. نه وکیل شما بوده، نه قیم یا ولی شما. خودسرانه عمل کرده.

وقتی یه معامله فضولی اتفاق می افته، چه وضعیتی داره؟

یه نکته خیلی مهم درباره معامله فضولی اینه که اولش باطل نیست، بلکه «غیرنافذ» محسوب میشه. این یعنی چی؟ یعنی وضعیتش معلقه. نه کاملاً درسته و نه کاملاً غلط. مثل یه توپ توی هواست که هنوز نیفتاده زمین. این معامله تا زمانی که شما، یعنی مالک اصلی، راجع بهش تصمیم نگیری و اون رو اجازه (تایید) یا رد (باطل) نکنی، تو همین وضعیت غیرنافذ می مونه. ماده ۲۴۷ قانون مدنی ما هم همین رو میگه:

«معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست، ولو اینکه صاحب مال باطناً راضی باشد؛ ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله، آن را اجازه نمود، در این صورت، معامله، صحیح و نافذ می شود.»

پس، اگه شما این معامله رو تأیید کنی (اجازه بدی)، از همون اول که معامله انجام شده، صحیح و درست میشه. اما اگه معامله رو رد کنی، اون وقت میشه باطل. تا قبل از اینکه شما تصمیمی بگیری، طرفین معامله (فضول و خریدار) نمی تونن خودشون معامله رو به هم بزنن یا تأیید کنن.

فرق فضولی با بقیه معاملات چیه؟

گاهی اوقات معامله فضولی با چیزای دیگه اشتباه گرفته میشه. بیایید فرق هاش رو با چند تا مورد مشابه ببینیم:

1. معامله فضولی و معامله باطل:

   معامله باطل از همون اول هیچ اثری نداره، انگار نه انگار که انجام شده. مثلاً اگه یه نفر بخواد یه چیزی رو بفروشه که اصلاً خرید و فروش اون طبق قانون ممنوعه (مثل مواد مخدر). این معامله از ریشه باطله. اما معامله فضولی، همونطور که گفتیم، اولش غیرنافذه. یعنی قابلیت صحیح شدن رو داره، اگه مالک اجازه بده. فرقشون توی همین قابلیت تصحیح شدنه.

2. معامله فضولی و معامله اکراهی:

   معامله اکراهی یعنی یه نفر رو مجبور کنن که معامله ای انجام بده. مثلاً اسلحه بذارن روی شقیقه اش و بگن خونه ات رو بفروش. اینجا هم معامله غیرنافذه، چون رضایت واقعی نبوده. ولی فرقش اینه که توی اکراه، خود مالک معامله رو انجام داده، اما تحت فشار. اما توی فضولی، اصلاً مالک تو ماجرا نبوده و یه نفر دیگه به جای اون معامله کرده.

3. معامله فضولی و انتقال مال غیر (جنبه حقوقی و کیفری):

   این مورد خیلی شبیه معامله فضولیه، ولی یه فرق بزرگ داره: جنبه کیفری. وقتی یه نفر مال دیگری رو بدون اجازه منتقل می کنه، علاوه بر اینکه معامله فضولی و از نظر حقوقی غیرنافذه، ممکنه از نظر کیفری هم مجرم شناخته بشه. یعنی میشه ازش شکایت کیفری هم کرد. توی بخش آثار حقوقی و کیفری بیشتر راجع بهش صحبت می کنیم.

کی می تونی معامله فضولی رو باطل کنی؟

خب، تا اینجا فهمیدیم معامله فضولی چیه و چه وضعیتی داره. حالا بیاییم ببینیم شما به عنوان مالک، تحت چه شرایطی می تونی این معامله رو باطل کنی و حق و حقوقت رو پس بگیری.

باید ثابت کنی مال خودت بوده!

اولین و بدیهی ترین شرط اینه که مالی که معامله شده، واقعاً متعلق به شما باشه. یعنی مالکیت شما باید کاملاً احراز بشه. این شامل موارد زیر میشه:

• مال باید متعلق به دیگری باشد (یعنی شما): خب اگه مال خود فضول بوده، دیگه فضولی معنی نداره! پس باید با سند و مدرک نشون بدی که صاحب اصلی مال شما هستی.
• فضول نباید ولایت، وصایت یا وکالت از مالک داشته باشد: اگه فضول از طرف شما وکیل بوده یا قیم یا ولی قانونی شما محسوب میشده، و در چارچوب اختیاراتش معامله کرده، دیگه اون معامله فضولی نیست و صحیح و نافذه. اما اگه هیچ کدوم از این سمت ها رو نداشته یا از اختیاراتش خارج شده، اون وقت میشه فضولی.

برای اثبات این موضوع، مدارک مالکیت (مثل سند رسمی ملک، مبایعه نامه معتبر، سند خودرو یا هر سند دیگه) خیلی مهمن و باید ارائه بشن.

باید بگی نه! رد معامله توسط مالک

همونطور که گفتیم، معامله فضولی اولش غیرنافذه. یعنی اگه شما ازش خبردار بشی، دو تا راه داری: یا اجازه بدی و معامله رو تأیید کنی (که میشه نافذ و صحیح) یا ردش کنی و بگی من این معامله رو قبول ندارم (که میشه باطل). برای ابطال، شما باید معامله رو صراحتاً رد کنی. این رد کردن می تونه به شکل های مختلفی باشه:

• اعلام صریح: میتونی با فرستادن اظهارنامه رسمی یا با حضور در دادگاه و اعلام کتبی، رسماً معامله رو رد کنی.
• اعلام ضمنی: گاهی اوقات کارهایی که شما انجام میدی، نشون میده که معامله رو قبول نداری. مثلاً اگه بعد از اطلاع از معامله فضولی، بری و همون مال رو به شخص سومی بفروشی، این کار نشون دهنده رد ضمنی معامله قبلیه.

اهمیت زمان بندی و نحوه اعلام رد: بهتره که به محض اطلاع از معامله فضولی، سریع اقدام کنی و رد خودت رو به فضول و طرف معامله اعلام کنی. این کار از بروز مشکلات بیشتر و پیچیده تر شدن ماجرا جلوگیری می کنه. اگه رد معامله رو به فضول اعلام کنی، اون دیگه نمیتونه به طرف معامله بگه که من این مال رو از طرف مالک فروختم و ممکنه مسئولیت های بیشتری متوجه اش بشه.

آیا سکوت مالک به منزله رضایت است؟ یه سوال مهم! اگه شما از معامله فضولی باخبر بشی و سکوت کنی، یعنی رضایت دادی؟ معمولاً خیر! سکوت به تنهایی به معنای رضایت نیست، مگر اینکه شرایط خاصی وجود داشته باشه که عرفاً اون سکوت رو به معنای رضایت بدونن. اما برای اینکه کار به جاهای باریک نکشه و ابهامی نمونه، بهتره که به محض اطلاع، موضع خودت رو مشخص کنی.

اثر فوت مالک بر اجازه یا رد معامله: اگه مالک اصلی فوت کنه قبل از اینکه معامله رو تأیید یا رد کنه، این حق به وراث اون منتقل میشه. یعنی وراث میتونن تصمیم بگیرن که معامله فضولی رو تأیید کنن یا ردش کنن.

قدم به قدم برای ابطال معامله فضولی چی کار کنیم؟

حالا که با شرایط معامله فضولی آشنا شدی، وقتشه که ببینیم عملاً باید چه مراحلی رو طی کنی تا بتونی دادخواست ابطال معامله فضولی رو ثبت کنی و حقت رو بگیری. این یه مسیر حقوقیه که نیاز به دقت و صبر داره.

اول کار، مدارک رو جمع کن!

قبل از هر اقدامی، باید تمام مدارک و اسنادی که به شما کمک می کنن رو جمع آوری کنی. این مدارک شامل موارد زیر میشن:

• مدارک هویتی مالک: کپی کارت ملی و شناسنامه شما به عنوان خواهان.
• اسناد مالکیت مال: اصل یا کپی مصدق سند رسمی مالکیت مال (مثلاً سند شش دانگ ملک، برگ سبز خودرو، یا هر سند دیگه که مالکیت شما رو نشون میده). اگه سند رسمی نداری و مالکیتت با مبایعه نامه یا قولنامه اثبات میشه، همون ها رو آماده کن.
• مبایعه نامه یا قرارداد فضولی: اگه به مبایعه نامه یا قراردادی که بین فضول و طرف معامله تنظیم شده دسترسی داری، حتماً اون رو تهیه کن. این سند، وقوع معامله فضولی رو ثابت میکنه.
• استشهادیه شهود: اگه شاهدانی داری که از فضولی بودن معامله یا عدم رضایت شما اطلاع دارن، می تونی استشهادیه (گواهی شاهدین) ازشون بگیری.
• هرگونه دلیل اثبات عدم اجازه: مثلاً اگه قبلاً اظهارنامه ای برای فضول یا طرف معامله فرستادی و اعلام کردی که راضی به این معامله نیستی، کپی اون رو هم ضمیمه کن.

توی سامانه ثنا ثبت نام کن (اگه نکردی!)

امروزه برای انجام هر کار قضایی و ثبت هر دادخواستی، باید در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام کرده باشی. اگه تا حالا این کار رو نکردی، باید اول بری دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و اونجا ثبت نام کنی یا از طریق سایت sana.adliran.ir اقدام به ثبت نام کنی. همه ابلاغیه های دادگاه و پیام های مربوط به پرونده ات از طریق این سامانه به دستت میرسه.

دادخواست رو چطور بنویسی؟

تنظیم دادخواست ابطال معامله فضولی یکی از حساس ترین مراحل کاره. این دادخواست باید شامل بخش های اصلی زیر باشه:

1. خواهان: شما (مالک اصلی) به عنوان خواهان. مشخصات کامل شامل نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شماره تماس.
2. خواندگان: فضول (کسی که مال شما رو فروخته) و طرف معامله (کسی که مال رو خریده) به عنوان خوانده. مشخصات کامل این افراد هم باید درج بشه.
3. خواسته: اینجا باید دقیقاً بنویسی چی میخوای. معمولاً خواسته شامل تایید بطلان معامله فضولی و ابطال سند رسمی (اگه سندی هم تنظیم شده باشه) هست. همچنین میتونی استرداد مال و مطالبه اجرت المثل و مطالبه خسارات دادرسی رو هم بخوای.
4. دلایل و منضمات: اینجا باید لیست تمام مدارکی که در مرحله اول جمع کردی رو بنویسی و بعداً پیوست دادخواست کنی.
5. شرح دادخواست: این بخش، مهم ترین قسمته! باید یه روایت دقیق و کامل از اتفاقی که افتاده رو بنویسی. از اینکه چطور مالک شدی، چطور متوجه معامله فضولی شدی، و چطور اون رو رد کردی. حتماً به ماده 247 قانون مدنی و سایر مواد قانونی مرتبط هم استناد کن. زبان شرح دادخواست باید رسمی اما روان و قابل فهم باشه.

نکته مهم در تقویم خواسته: برای اینکه هزینه دادرسی رو پرداخت کنی، باید خواسته مالیت رو (مثلاً قیمت ملک) به ریال مشخص کنی. اگه ملک یا مال غیرمنقوله، معمولاً ارزش منطقه ای ملاک قرار می گیره. این مبلغ برای تعیین هزینه دادرسی مهمه.

بریم دفاتر خدمات قضایی!

بعد از اینکه دادخواستت رو تنظیم کردی و مدارک لازم رو آماده کردی، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنی. اونجا دادخواست شما رو ثبت می کنن و هزینه دادرسی رو همونجا پرداخت می کنی. حتماً کپی برابر اصل تمام مدارکت رو با خودت داشته باش. این دفاتر، دادخواست رو به دادگاه صالح ارسال می کنن.

کدوم دادگاه باید برم؟

انتخاب دادگاه صالح هم خیلی مهمه. این بستگی به نوع مال داره:

• اموال غیرمنقول (مثل ملک و زمین): دادگاهی که صلاحیت رسیدگی داره، دادگاه محل وقوع ملکه. یعنی اگه ملک شما توی کرج هست، باید به دادگاه کرج مراجعه کنی.
• اموال منقول (مثل ماشین، سهام، پول): دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت خوانده (فضول یا طرف معامله) یا محل انعقاد قرارداده.

توی دادگاه چی میشه؟

بعد از اینکه دادخواست شما ثبت و به دادگاه صالح ارسال شد، مراحل زیر اتفاق میفته:

1. ابلاغ دادخواست: دادگاه، دادخواست شما رو برای خواندگان (فضول و طرف معامله) ابلاغ می کنه (معمولاً از طریق سامانه ثنا).
2. تعیین وقت رسیدگی: بعد از ابلاغ، دادگاه یه وقت برای رسیدگی تعیین می کنه و به همه طرفین اطلاع میده.
3. تشکیل جلسه دادگاه: در جلسه دادگاه، طرفین (یا وکلای اون ها) حاضر میشن و اظهارات خودشون رو ارائه میدن. وظیفه اصلی دادگاه اینه که عدم اجازه مالک و فضولی بودن معامله رو احراز کنه.
4. صدور رای: اگه دادگاه به این نتیجه برسه که معامله واقعاً فضولی بوده و شما هم اون رو رد کردی، رای بر تایید بطلان معامله فضولی و اگه سند رسمی هم تنظیم شده باشه، رای بر ابطال اون سند صادر می کنه.

اگه رای دادگاه رو قبول نداشتم چی؟

بعد از صدور رای، طرفین می تونن ظرف مدت ۲۰ روز (برای افراد داخل کشور) و ۲ ماه (برای افراد خارج از کشور) نسبت به رای صادره اعتراض کنن و درخواست تجدیدنظر بدن. این اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان رسیدگی میشه. در برخی موارد خاص هم امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود داره.

هزینه وکیل و دادگاه چقدر میشه؟

طرح دعوا در دادگاه هزینه هایی داره که شامل موارد زیر میشه:

• هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس بهای خواسته (ارزش مال مورد معامله) تعیین میشه و در دفاتر خدمات قضایی پرداخت میشه.
• هزینه کارشناسی: اگه دادگاه برای تشخیص ارزش مال یا بررسی مدارک نیاز به کارشناس داشته باشه، باید هزینه کارشناسی هم پرداخت بشه.
• حق الوکاله وکیل: اگه تصمیم بگیری وکیل بگیری (که در پرونده های حقوقی پیچیده مثل این مورد، به شدت توصیه میشه)، باید حق الوکاله وکیل رو هم پرداخت کنی.

معمولاً در پایان کار، اگه شما پیروز دعوا بشی، می تونی تمام این هزینه ها رو تحت عنوان مطالبه خسارات دادرسی از خوانده ها درخواست کنی.

وقتی معامله فضولی باطل شد، چی میشه؟

خب، تصور کنیم که بالاخره دعوای شما به نتیجه رسیده و دادگاه رای به ابطال معامله فضولی داده. حالا سوال اینه که بعد از این همه کش و قوس، چه اتفاقاتی میفته و چه آثاری این رای به دنبال داره؟ این بخش شاید شیرین ترین قسمت ماجرا برای شما باشه.

برای تو که مالکی: برگرداندن مال و منافع

1. استرداد عین مال: مهم ترین اثر ابطال معامله، اینه که مال شما به خودت برمی گرده. یعنی اگه خونه شما فروخته شده بود، خونه به شما برمی گرده. اگه ماشینی بود، ماشین به شما برمی گرده. هر کسی که مال شما دستش باشه (فضول یا طرف معامله)، باید اون رو به شما تحویل بده.
2. مطالبه مثل یا قیمت: حالا فرض کن مال شما از بین رفته یا تلف شده. مثلاً ماشینت تصادف کرده و داغون شده یا زمینت رو خراب کردن. در این صورت، شما حق داری که مثل اون مال رو (اگه مثلی باشه مثل برنج و گندم) یا قیمت اون رو در زمان تلف شدن از کسی که باعث تلف شدن شده (فضول یا طرف معامله) مطالبه کنی.
3. مطالبه اجرت المثل و منافع: اینم یه بخش مهم دیگه. اگه مال شما توی این مدت دست فضول یا طرف معامله بوده و ازش استفاده کردن (مثلاً از خونه شما اجاره گرفتن یا زمین شما رو کشاورزی کردن)، شما حق داری اجاره بها یا همون اجرت المثل این مدت رو ازشون مطالبه کنی. منافعی که از مال شما برده شده، باید به شما برگرده.

برای فضول و طرف معامله: مسئولیت ها و دردسرها

ابطال معامله فضولی، برای فضول و طرف معامله هم حسابی دردسرساز میشه:

1. مسئولیت فضول در قبال طرف معامله: فضول که مال شما رو فروخته و پولش رو گرفته، حالا باید این پول رو به طرف معامله برگردونه. علاوه بر این، اگه طرف معامله خبر نداشته که این معامله فضولیه، می تونه خساراتی که بهش وارد شده رو هم از فضول مطالبه کنه. مثلاً اگه اون مال رو برای ساخت و ساز خریده بوده و حالا به خاطر ابطال معامله ضرر کرده، این ضررها رو می تونه از فضول بگیره.
2. وضعیت حقوقی طرف معامله (خریدار):
   • اگه طرف معامله جاهل بوده (نمیدونسته فضولیه): یعنی خریدار بی خبر بوده که داره مال غیر رو میخره. توی این حالت، اون می تونه تمام ثمن (پول) پرداختی رو از فضول پس بگیره و اگه خسارتی بهش وارد شده، اون رو هم از فضول مطالبه کنه.
   • اگه طرف معامله عالم بوده (میدونسته فضولیه): اگه خریدار میدونسته که داره مال غیر رو میخره و معامله فضولیه، وضعیتش فرق می کنه. در این حالت، ممکنه فقط بتونه پول پرداختی رو پس بگیره و امکان مطالبه خسارات دیگه از فضول رو نداشته باشه. چون خودش آگاهانه وارد این معامله پرخطر شده.

پای پلیس و دادسرا هم ممکنه باز بشه: جرم انتقال مال غیر

یکی از مهم ترین جنبه های معامله فضولی، جنبه کیفری اونه. اگه فضول با علم و آگاهی (یعنی میدونسته مال برای شماست و اجازه نداره) مال شما رو بفروشه و قصد فریب داشته باشه، مرتکب جرم انتقال مال غیر شده. این جرم طبق قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر مصوب ۱۳۰۸، مجازات سنگینی داره که شامل حبس، جزای نقدی و حتی بازگرداندن مال میشه. یعنی علاوه بر اینکه شما می تونی دادخواست حقوقی برای ابطال معامله بدی، می تونی شکایت کیفری هم علیه فضول مطرح کنی. این دو دعوا (حقوقی و کیفری) می تونن همزمان پیگیری بشن و چه بسا حکم کیفری، به روند پرونده حقوقی هم کمک زیادی بکنه.

یه نمونه دادخواست ابطال معامله فضولی که کارتو راه میندازه!

خب، حالا که همه چیز رو فهمیدی، وقتشه که یه نمونه عملی از دادخواست ابطال معامله فضولی رو با هم ببینیم. این نمونه به شما کمک می کنه تا چارچوب کلی یک دادخواست رو متوجه بشی و با جای خالی هایی که داره، بتونی برای پرونده خودت ازش استفاده کنی. البته حواست باشه که هر پرونده ای جزئیات خاص خودش رو داره و این فقط یک نمونه راهنماست.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان محل وقوع ملک یا اقامت خوانده]

با سلام و احترام،

موضوع: دادخواست تأیید بطلان معامله فضولی و ابطال سند رسمی (در صورت وجود) به همراه استرداد مال و مطالبه اجرت المثل و خسارات دادرسی.

خواهان:

• نام و نام خانوادگی: [نام کامل مالک]
• کد ملی: [کد ملی مالک]
• نشانی: [آدرس دقیق مالک به همراه کد پستی]
• شماره تماس: [شماره تماس مالک]

خواندگان:

1. فضول (فروشنده مال غیر):
   • نام و نام خانوادگی: [نام کامل فضول]
   • کد ملی: [کد ملی فضول]
   • نشانی: [آدرس دقیق فضول به همراه کد پستی]
   • شماره تماس: [شماره تماس فضول]
2. طرف معامله (خریدار مال غیر):
   • نام و نام خانوادگی: [نام کامل طرف معامله]
   • کد ملی: [کد ملی طرف معامله]
   • نشانی: [آدرس دقیق طرف معامله به همراه کد پستی]
   • شماره تماس: [شماره تماس طرف معامله]

وکیل یا نماینده قانونی:

[در صورت وجود، مشخصات کامل وکیل یا نماینده قانونی به همراه شماره پروانه و کانون]

تعیین خواسته و بهای آن:

1. تایید بطلان معامله فضولی:

   تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر تأیید بطلان معامله فضولی (مبایعه نامه عادی/قرارداد مورخ: [تاریخ دقیق معامله فضولی]) منعقده فی مابین خواندگان محترم در خصوص [مشخصات دقیق مال مورد معامله، مثلاً: یک دستگاه آپارتمان مسکونی دارای پلاک ثبتی فرعی … از اصلی … بخش … واقع در [آدرس دقیق ملک]]. (علی الحساب تقویم به مبلغ: [مبلغ به ریال، مثلاً 210,000,000 ریال]).

2. ابطال سند رسمی (در صورت وجود):

   تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر ابطال سند رسمی انتقال به شماره: [شماره سند رسمی] مورخ: [تاریخ سند رسمی] تنظیمی در دفتر اسناد رسمی شماره: [شماره دفتر اسناد رسمی] [نام شهرستان]، در ارتباط با مال فوق الذکر. (علی الحساب تقویم به مبلغ: [مبلغ به ریال، مثلاً 210,000,000 ریال]).

3. استرداد اصل مال/مطالبه مثل یا قیمت مال و اجرت المثل ایام تصرف:

   تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر استرداد عین مال/مطالبه مثل یا قیمت مال به انضمام اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ [تاریخ شروع تصرف غیرمجاز] تا تاریخ صدور حکم و اجرای آن، با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.

4. مطالبه کلیه خسارات دادرسی:

   مطالبه کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، هزینه کارشناسی، حق الوکاله وکیل (در صورت اخذ وکیل) و کلیه هزینه های جانبی دیگر از خواندگان.

دلایل و منضمات دادخواست:

1. کپی مصدق اسناد مالکیت خواهان (مثلاً سند شش دانگ/مبایعه نامه مالکیت شماره: [شماره سند/مبایعه نامه] مورخ: [تاریخ سند/مبایعه نامه]).
2. کپی مصدق مبایعه نامه عادی/قرارداد فضولی (در صورت دسترسی).
3. کپی مصدق سند رسمی انتقال فضولی (در صورت وجود و دسترسی).
4. کپی مصدق اظهارنامه ارسالی به خواندگان (در صورت ارسال، به شماره: [شماره اظهارنامه] مورخ: [تاریخ اظهارنامه]).
5. کپی مصدق استشهادیه شهود (در صورت لزوم و وجود شاهد).
6. عنداللزوم استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک [نام شهرستان] در خصوص پلاک ثبتی مورد نظر.
7. عنداللزوم تحقیق محلی و استماع شهادت شهود.
8. عنداللزوم جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت ارزیابی مال و اجرت المثل.

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار ریاست محترم دادگاه می رساند اینجانب خواهان به موجب سند مالکیت رسمی/مبایعه نامه شماره [شماره سند/مبایعه نامه] مورخ [تاریخ]، مالک قانونی [مشخصات دقیق مال، مثلاً: یک دستگاه آپارتمان مسکونی به مساحت … متر مربع، پلاک ثبتی فرعی … از اصلی … بخش … واقع در آدرس: …] می باشم.

متأسفانه، خوانده ردیف اول (فضول)، جناب آقای/خانم [نام فضول]، بدون هیچ گونه اذن و اجازه یا نمایندگی قانونی یا قراردادی از جانب اینجانب، خودسرانه و فضولتاً اقدام به معامله مال متعلق به اینجانب با خوانده ردیف دوم (طرف معامله)، جناب آقای/خانم [نام طرف معامله]، نموده است. این معامله فضولی به موجب [ذکر نوع معامله، مثلاً: مبایعه نامه عادی یا قرارداد] مورخ [تاریخ دقیق معامله فضولی] و سپس در تاریخ [تاریخ تنظیم سند رسمی] با تنظیم سند رسمی انتقال به شماره [شماره سند] در دفتر اسناد رسمی شماره [شماره دفترخانه] به نام خوانده ردیف دوم انجام پذیرفته است.

اینجانب به محض اطلاع از وقوع این معامله فضولی و بدون اذن، صراحتاً و رسماً عدم رضایت خود را نسبت به آن اعلام داشته و [ذکر نحوه رد معامله، مثلاً: از طریق ارسال اظهارنامه شماره … مورخ … و/یا کتباً به خواندگان ابلاغ نموده ام].

نظر به اینکه معامله مذکور بدون اذن و اجازه مالک اصلی (اینجانب) و فضولتاً صورت گرفته و اینجانب نیز آن را تنفیذ ننموده و صراحتاً رد کرده ام، لذا مطابق با موازین قانونی و خصوصاً ماده 247 قانون مدنی، این معامله غیرنافذ بوده و با رد اینجانب، از اساس باطل می باشد. همچنین، سند رسمی تنظیمی بر پایه این معامله باطل نیز اعتباری نداشته و مستلزم ابطال است.

لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به مواد 247 و 251 قانون مدنی و مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، رسیدگی و صدور حکم بر اساس خواسته های تقدیمی فوق الذکر از محضر دادگاه محترم مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام،

امضاء خواهان (مالک)

تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

نکات طلایی برای پر کردن دادخواست:

• دقت در آدرس ها: حتماً آدرس خواهان و خواندگان رو دقیق و با کد پستی بنویسید تا ابلاغ ها بدون مشکل انجام بشه.
• شماره پلاک ثبتی: برای املاک، شماره پلاک ثبتی (فرعی و اصلی) خیلی مهمه. اشتباه نکنید.
• تاریخ ها: همه تاریخ ها (تاریخ مالکیت شما، تاریخ معامله فضولی، تاریخ سند رسمی و تاریخ رد معامله) رو دقیقاً وارد کنید.
• مبلغ خواسته: اگه ارزش مال بالاست، بهتره که بهای خواسته رو با مبلغ مشخصی (مثلاً 210 میلیون ریال) تقویم کنی تا در تعیین هزینه دادرسی مشکلی پیش نیاد.
• کپی مصدق: حتماً همه مدارکی که پیوست می کنی، کپی برابر اصل شده باشن.

چند تا رای مهم قضایی (آراء وحدت رویه) که بدونی بد نیست!

در نظام حقوقی ما، گاهی اوقات بین شعب مختلف دادگاه ها یا حتی بین دادگاه های بدوی و تجدیدنظر، درباره یک موضوع واحد، نظرهای متفاوتی وجود داره. برای اینکه این رویه ها یکسان بشن و همه قضات یکجور حکم بدن، دیوان عالی کشور «آراء وحدت رویه» صادر می کنه. این آراء برای همه دادگاه ها لازم الاجرا هستن. همچنین، اداره کل حقوقی قوه قضاییه هم «نظریات مشورتی» ارائه میده که می تونه راهنمای خوبی باشه. در مورد معامله فضولی هم چند تا رای و نظر مهم داریم:

تفاوت اعلام بطلان و ابطال قرارداد: یه نکته ریز ولی مهم!

یه نکته حقوقی ظریف هست که توی پرونده های معامله فضولی ممکنه بهش بربخوری. گاهی اوقات میگن «اعلام بطلان» و گاهی میگن «ابطال قرارداد». فرقشون چیه؟

• اعلام بطلان: این اصطلاح معمولاً برای معامله هایی به کار میره که از همون اول باطل بودن. یعنی هیچ وقت صحیح نبودن. مثلاً معامله ای که موضوعش خلاف قانون بوده. اینجا دادگاه فقط بطلان رو اعلام می کنه، نه اینکه معامله رو باطل کنه، چون از ابتدا باطل بوده و اثری نداشته.
• ابطال قرارداد: این اصطلاح برای معامله هایی به کار میره که اولش یک وضعیت حقوقی داشتن (مثلاً غیرنافذ بودن) و بعداً به دلیل خاصی (مثلاً رد مالک در معامله فضولی یا فسخ قرارداد) باطل میشن. یعنی دادگاه باطلشون می کنه.

در مورد معامله فضولی، چون اولش غیرنافذه و با رد مالک باطل میشه، از نظر حقوقی دقیق تره که از «ابطال معامله فضولی» یا «تایید بطلان معامله فضولی» حرف بزنیم. اما در عمل، قضات و وکلای زیادی این دو اصطلاح رو به جای هم به کار می برن.

یکی از نظریات مشورتی مهم اداره کل حقوقی قوه قضاییه (شماره نظریه: 7/1400/45 تاریخ: 1400/02/19) به همین تفاوت اشاره کرده و گفته: «عبارات «دعوای ابطال» و «دعوای اعلام بطلان» در ادبیات حقوقی هر دو استعمال شده است و به نظر می رسد استفاده از تعبیر اول در مواردی که همچون ردّ معامله فضولی … و تعبیر دوم در خصوص مواردی که عقد از ابتدا شرایط صحت را نداشته و از دادگاه درخواست می شود تا با احراز این امر باطل بودن عقد را اعلام نماید، دقیق تر است.»

آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور: چرا اینقدر مهمن؟

فرض کن توی یه شهر، دادگاهی برای یه پرونده فضولی یه جور رای میده و توی شهر دیگه، دادگاهی با شرایط مشابه، یه جور دیگه. اینجاست که آراء وحدت رویه وارد عمل میشن. این آراء برای این صادر میشن که یک رویه واحد و مشخصی در همه دادگاه ها ایجاد بشه و هر قاضی ای ندونه چطور حکم بده. برای همین، دونستن این آراء خیلی می تونه تو پرونده شما به درد بخوره و مسیر رو براتون روشن تر کنه. معمولاً وکلای متخصص این آراء رو دقیق بررسی می کنن و توی دفاعیات خودشون ازشون استفاده می کنن.

معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست، ولو اینکه صاحب مال باطناً راضی باشد؛ ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله، آن را اجازه نمود، در این صورت، معامله، صحیح و نافذ می شود.

یکی از مهم ترین اصول در زمینه معامله فضولی، همین ماده 247 قانون مدنی هست که اساس و پایه همه بحث ها و آراء رو تشکیل میده. آراء وحدت رویه هم معمولاً در چارچوب همین ماده و برای تفسیر جنبه های مختلف اون صادر میشن. مثلاً در مورد مهلت رد معامله، چگونگی اعلام رد، یا مسئولیت های فضول و طرف معامله در شرایط مختلف. این آراء به پرونده شما اعتبار بیشتری میبخشند و نشان می دهند که دعوای شما بر پایه اصول حقوقی محکمی بنا شده است.

---

خب، رسیدیم به انتهای مسیر! دیدی که دنیای حقوق چقدر ریزه کاری داره؟ معامله فضولی هم یکی از همین موضوعات مهم و پیچیده ست که اگه شما یا اطرافیانتون باهاش درگیر شدید، باید با آگاهی و دقت عمل کنید. از تعریف فضولی و ارکانش گرفته تا مراحل طرح دعوا و آثار حقوقی و کیفری اون، همه رو با هم بررسی کردیم. فراموش نکن که زمان در این پرونده ها خیلی مهمه و هر چقدر زودتر اقدام کنی، بهتر می تونی از حقت دفاع کنی. همیشه توصیه میشه که در چنین مواردی، حتماً با یه وکیل متخصص در امور ملکی و حقوقی مشورت کنی. چون هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و یه وکیل باتجربه می تونه بهترین راهنمایی ها رو بهت ارائه بده. امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشه و تونسته باشی با آگاهی کامل برای احقاق حق خودت اقدام کنی.