درخواست صدور اجراییه چک مالی است یا غیر مالی

درخواست صدور اجراییه چک، به خودی خود یک «دعوای مالی» یا «غیرمالی» به معنای مصطلح حقوقی نیست؛ بلکه یک درخواست برای اجرای سند محسوب می شود. اما در عمل، هزینه هایی که برای ثبت این درخواست در دادگاه از شما دریافت می شود، معادل هزینه های مربوط به دعاوی غیرمالی است.

چک، این سند قدیمی و پرکاربرد، هنوز هم پادشاه معاملات ما ایرانی هاست. اما خب، همیشه همه چیز گل و بلبل نیست و گاهی پیش می آید که چکی برگشت می خورد و صاحبش را گرفتار می کند. در این جور وقت هاست که دارنده چک دنبال راهی می گردد تا پولش را پس بگیرد. با اصلاحات جدید قانون چک، به خصوص معرفی چک های صیادی و ماده ۲۳ آن، مسیر جدیدی برای وصول وجه چک باز شده که به درخواست صدور اجراییه معروف است. حالا شاید برای خیلی ها این سوال پیش بیاید که اصلاً این درخواست اجراییه، مالیه یا غیرمالی؟ و این تفاوت چه تأثیری روی کار و هزینه ها دارد؟ در ادامه قراره این موضوع رو حسابی باز کنیم و ببینیم دقیقاً چه خبره.

واقعاً درخواست صدور اجراییه چک مالیه یا غیرمالی؟ بیایید روشن کنیم!

وقتی اسم دعوا و دادگاه میاد وسط، اولین چیزی که به ذهن بیشتر ما می رسه اینه که خب حتماً یا مالیه یا غیرمالی، درسته؟ اما در مورد درخواست صدور اجراییه چک، قضیه یه کمی فرق می کنه و باید با دید دیگه بهش نگاه کنیم.

درخواست اجراییه چک صیادی: چیه و چرا اینقدر مهمه؟

قبل از اینکه بریم سراغ ماهیت مالی یا غیرمالی بودن، بهتره یه مرور کوتاه داشته باشیم که اصلاً درخواست صدور اجراییه چک صیادی چی هست. خیلی خلاصه بگم، این یه راه میان بر و سریع برای کسانی هست که چک صیادی برگشتی دارن و می خوان بدون اینکه وارد دردسرهای طولانی دادگاه و صدور حکم بشن، مستقیماً برای گرفتن پولشون اقدام کنن. یعنی به جای اینکه کلی وقت صرف کنید تا دادگاه تشکیل بشه و بعد از کلی جلسه، رأی صادر بشه و تازه اون رأی هم قطعی بشه، می تونید مستقیماً درخواست بدید که دستور اجرایی صادر بشه و بعد برید سراغ توقیف اموال بدهکار. این امکان فقط برای چک های صیادی و با رعایت یه سری شرایط خاص هست که جلوتر بهشون می پردازیم.

پاسخ اصلی: درخواست اجراییه، دعوا نیست که مالی باشه!

بریم سر اصل مطلب. طبق نظریه شماره 7/99/1485 مورخ 1399/11/29 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، «اساساً درخواست اجراییه دعوا تلقی نمی شود تا بحث مالی یا غیر مالی بودن آن مطرح شود.» این یعنی چی؟ یعنی وقتی شما درخواست صدور اجراییه چک رو می دید، در واقع یه دعوای حقوقی به معنای واقعی کلمه مطرح نکردید که بخواید با کسی سر مال و منال یا حق و حقوق غیرمالی دعوا کنید. اینجا قضیه بیشتر شبیه اینه که شما یه سند رسمی و معتبر (همون چک برگشتی خودمون) رو می دید دست دادگاه و می گید: «آقا، این سند خود به خود قابلیت اجرا داره، لطفاً دستور اجراش رو صادر کنید.»

طبق نظریه شماره 7/99/1485 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، اساسا درخواست اجراییه دعوا تلقی نمی شود تا بحث مالی یا غیر مالی بودن آن مطرح شود.

اینجا دیگه نیازی به رسیدگی ماهوی و بررسی جزئیات دعوا و شنیدن حرف های طرفین نیست. قاضی فقط به فرم و شکل چک و گواهی عدم پرداخت نگاه می کنه و اگه شرایط لازم رو داشت، دستور اجرا رو صادر می کنه. پس نتیجه می گیریم که درخواست صدور اجراییه چک، نه دعوای مالیه و نه دعوای غیرمالی. اما خب، هر کاری یه هزینه ای داره، اینطور نیست؟ درست مثل همه کارهای اداری و حقوقی دیگه، برای ثبت این درخواست هم باید هزینه ای پرداخت کنید. این هزینه ها، عملاً مشابه هزینه های مربوط به دعاوی غیرمالی محاسبه و دریافت می شه. پس درسته که ذاتاً دعوا نیست، ولی از لحاظ جیبی، باید خودمون رو برای هزینه هایی در حد یک دعوای غیرمالی آماده کنیم.

چطور برای چک های صیادی اجراییه بگیریم؟ (ماده ۲۳ قانون چک به زبان ساده)

حالا که فهمیدیم ماهیت درخواست اجراییه چیه، بریم سراغ اصل ماجرا: چطور می تونیم از این قانون جدید و کاربردی استفاده کنیم و برای چک های صیادی برگشتی مون، مستقیماً اجراییه بگیریم؟ ماده ۲۳ قانون اصلاحی قانون صدور چک (مصوب سال ۱۳۹۷) دقیقاً همین مسیر رو برامون باز کرده.

قانون چک چی میگه؟ مبنای ماده ۲۳

قبل از اصلاح قانون چک، اگه یه نفر چک برگشتی داشت، باید یه دعوای حقوقی به اسم مطالبه وجه چک رو در دادگاه مطرح می کرد. این فرآیند هم کلی زمان بر بود و هم هزینه های دادرسی بالایی داشت. قانون گذار برای اینکه کار دارندگان چک صیادی رو راحت تر کنه و سرعت وصول مطالبات رو بالا ببره، ماده ۲۳ رو اضافه کرد. این ماده میگه که دارنده چک صیادی می تونه با ارائه گواهینامه عدم پرداخت از بانک، از دادگاه درخواست کنه که مستقیماً اجراییه برای مبلغ چک و حق الوکاله وکیل (اگه وکیل داشته باشه) صادر بشه. یعنی به جای اینکه کلی تو صف دادگاه بمونه تا حکم صادر بشه، می تونه یه راست بره سراغ مرحله اجرا!

چه شرایطی برای صدور اجراییه لازمه؟

البته این راه میان بر، یه سری شرط و شروط هم داره. یعنی هر چک برگشتی ای مشمول این قضیه نمی شه. قاضی دادگاه قبل از صدور اجراییه، این موارد رو چک می کنه:

• اول از همه، چک باید حتماً «صیادی» باشه و مشخصاتش (مثل تاریخ سررسید، مبلغ، هویت ذینفع و دلیل صدور) موقع صادر شدن، توسط صادرکننده توی سامانه صیاد ثبت و توسط گیرنده هم تایید شده باشه.
• دوم اینکه، وصول وجه چک نباید مشروط به چیزی باشه. یعنی مثلاً تو متن چک نوشته نشده باشه «به شرط فلان اتفاق، این چک پرداخت شود.»
• سوم، تو متن چک نباید قید شده باشه که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر شده.
• چهارم، گواهینامه عدم پرداخت چک نباید به خاطر دستور عدم پرداخت (مثلاً گم شدن، سرقت یا جعل چک) صادر شده باشه.
• پنجم، صادرکننده یا ذینفع یا قائم مقامشون، به خاطر گم شدن، سرقت، جعل یا کلاهبرداری، دستور کتبی عدم پرداخت به بانک نداده باشن.

خلاصه که اگه این شروط رو چک صیادی شما داشت، می تونید با خیال راحت برید سراغ مراحل بعدی.

مراحل عملی گرفتن اجراییه: گام به گام

اگه چک صیادی تون همه شرایط بالا رو داره، حالا نوبت اجرای مراحله:

1. اول از همه باید برید بانکی که چک رو به حسابش واریز کردید و «گواهینامه عدم پرداخت» رو بگیرید. حواستون باشه که این گواهینامه باید حتماً «کد رهگیری» داشته باشه.
2. بعد از اون، باید یه «درخواست صدور اجراییه» رو به دادگاه عمومی حقوقی صالح (یعنی دادگاهی که قانوناً صلاحیت رسیدگی داره) تقدیم کنید. حالا دادگاه صالح کجاست؟ می تونه دادگاهی باشه که:
   • چک اونجا صادر شده.
   • صادرکننده چک اونجا زندگی می کنه (محل اقامت خوانده).
   • شعبه بانکی که گواهی عدم پرداخت رو داده، تو حوزه قضایی اون دادگاه باشه.
3. قاضی دادگاه درخواست شما رو بررسی می کنه و اگه همه شرایط قانونی رو داشت، دستور اجراییه رو صادر می کنه. اینجا دیگه خبری از تشکیل جلسه دادگاه و دعوا و دفاع نیست.
4. بعد از صدور اجراییه، این دستور به صادرکننده یا صاحب حساب ابلاغ می شه. اون بنده خدا ده روز وقت داره تا پول رو پرداخت کنه یا با شما به یه توافقی برسه. اگه هم نه پول رو داد و نه توافق کرد، باید یه مالی رو به دادگاه معرفی کنه که بشه از روش حکم رو اجرا کرد.
5. اگه تو این ده روز کاری صورت نگرفت، شما می تونید درخواست اجرای حکم رو بدید. در این مرحله، پرونده به واحد اجرای احکام مدنی می ره و شما می تونید درخواست استعلام از بانک ها، پلیس راهور و اداره ثبت اسناد رو بدید تا اموال بدهکار رو تو کل کشور شناسایی کنن. اگه مالی هم پیدا نشد و بدهکار وضع مالی خوبی نداشت، می تونید درخواست صدور برگه جلب سیار رو بدید تا ایشون رو به دادگاه بیارن.

اجراییه چک بهتره یا دعوای مطالبه وجه؟ یه مقایسه اساسی!

خب، تا اینجا فهمیدیم که درخواست صدور اجراییه چک یه راه سریع و مستقیم برای وصول چک های صیادیه. اما این تنها راه نیست. همیشه یه راه دیگه هم بوده به اسم «دعوای مطالبه وجه چک». حالا سوال اینجاست که کدومش بهتره؟ برای اینکه بتونیم بهترین تصمیم رو بگیریم، باید تفاوت های این دو تا رو با هم مقایسه کنیم.

ویژگی	درخواست صدور اجراییه چک (ماده ۲۳)	دعوای مطالبه وجه چک
نوع چک	فقط چک های صیادی	همه انواع چک (صیادی و قدیمی)
هزینه دادرسی	معادل دعاوی غیرمالی (بسیار کمتر)	بر اساس ارزش مالی خواسته (حدود ۳.۵ تا ۴.۵ درصد مبلغ چک)
سرعت و فرآیند	سریع تر، بدون نیاز به تشکیل جلسات دادرسی طولانی و صدور حکم	طولانی تر، نیاز به تشکیل پرونده، جلسات، صدور رأی و انتظار قطعیت
خسارت تاخیر تادیه	به خودی خود شامل نمی شود (مگر با دعوای جداگانه)	قابلیت مطالبه از تاریخ سررسید چک تا زمان وصول کامل
طرفین اجرا	فقط علیه صادرکننده و صاحب حساب	امکان طرح علیه صادرکننده، صاحب حساب، ضامن و ظهرنویس
تامین خواسته	غیرممکن (چون دعوای ماهیتی نیست)	امکان درخواست برای توقیف اموال قبل از صدور حکم
دستور موقت	فقط برای توقف عملیات اجراییه	امکان درخواست برای توقیف اموال قبل از صدور حکم

فرق در هزینه های دادرسی

یکی از مهم ترین تفاوت ها، همین هزینه دادرسیه. برای درخواست اجراییه چک، همونطور که گفتیم، هزینه معادل دعاوی غیرمالی محاسبه می شه که خیلی کمتر از هزینه های دعوای مالیه. اما اگه دعوای مطالبه وجه چک رو مطرح کنید، باید بر اساس مبلغ چک، حدود ۳.۵ تا ۴.۵ درصد از کل مبلغ رو به عنوان هزینه دادرسی پرداخت کنید. خب معلومه که برای مبالغ بالا، این تفاوت چشمگیر می شه.

سرعت پیگیری و روند کار

اگه عجله دارید که سریع تر به پولتون برسید، درخواست اجراییه گزینه بهتریه. این فرآیند خیلی سریع تره چون دیگه لازم نیست دادگاه تشکیل بشه، کلی جلسه برگزار بشه و منتظر صدور و قطعیت رأی بمونید. اما تو دعوای مطالبه وجه، باید صبر و حوصله بیشتری به خرج بدید؛ پرونده تشکیل می شه، جلسات دادگاه برگزار می شه، رأی صادر می شه و بعد باید منتظر قطعیت رأی بمونید که خودش کلی زمان می بره.

تکلیف خسارت تاخیر تادیه چی میشه؟

خسارت تاخیر تادیه (همون دیرکرد خودمون) پولی هست که به خاطر دیر پرداخت شدن چک به مبلغ اصلی اضافه می شه. اگه درخواست اجراییه بدید، به خودی خود خسارت تاخیر تادیه بهش تعلق نمی گیره. یعنی اگه می خواید خسارت دیرکرد رو هم بگیرید، باید یه دعوای جداگانه برای اون مطرح کنید. ولی تو دعوای مطالبه وجه، می تونید از همون اول، خسارت تاخیر تادیه رو از تاریخ سررسید چک تا زمانی که پولتون رو کامل می گیرید، مطالبه کنید.

علیه چه کسانی میشه اقدام کرد؟ (صادرکننده، ضامن، ظهرنویس)

اینجا هم یه فرق اساسی داریم. درخواست اجراییه فقط علیه «صادرکننده» و «صاحب حساب» چک قابل اجراست. یعنی اگه کسی چک رو پشت نویسی کرده باشه (ظهرنویس) یا برای اون ضمانت کرده باشه (ضامن)، نمی تونید با اجراییه مستقیماً ازشون پول رو بگیرید. برای این افراد، باید حتماً دعوای مطالبه وجه رو مطرح کنید. پس اگه چک شما ضامن یا ظهرنویس هم داره، شاید بهتر باشه راه دوم رو انتخاب کنید.

تامین خواسته و دستور موقت: کدومش میشه؟

تامین خواسته یعنی چی؟ یعنی قبل از اینکه دادگاه حکم قطعی بده، شما درخواست می دید که اموال بدهکار توقیف بشه تا خیال تون راحت باشه که اگه حکم به نفع شما صادر شد، بدهکار دیگه نتونه اموالش رو جا به جا کنه. تو درخواست اجراییه، چون اصلاً دعوای ماهیتی مطرح نشده، نمی تونید درخواست تامین خواسته بدید. اما اگه اجراییه صادر شد و طرف خواست ابطالش کنه، می تونه درخواست «دستور موقت توقف عملیات اجرایی» بده. در مقابل، تو دعوای مطالبه وجه، شما می تونید از همون ابتدا درخواست تامین خواسته بدید و اموال طرف رو توقیف کنید. این خودش یه مزیت بزرگه، به خصوص اگه نگران باشید که بدهکار اموالش رو پنهان کنه.

حق الوکاله وکیل برای اجراییه چک چقدر میشه؟

اگه قصد دارید برای پیگیری درخواست صدور اجراییه چک از وکیل کمک بگیرید، حتماً این سوال براتون پیش میاد که حق الوکاله وکیل چقدر می شه؟ این هم یکی از اون جاهاییه که ماهیت درخواست بودن اجراییه، روی هزینه ها تأثیر می ذاره.

مبنای محاسبه: آیین نامه تعرفه

محاسبه حق الوکاله وکیل در این موارد، بر اساس ماده ۲۵ «آیین نامه تعرفه حق الوکاله، حق المشاوره و هزینه سفر وکلای دادگستری» (مصوب ۱۳۹۸/۱۲/۲۸) انجام می شه. این ماده به طور خاص به اقدامات اجرایی اشاره داره و نه به دعاوی مالی. یعنی چون درخواست اجراییه، یک «دعوا» به معنای حقوقی کلمه نیست و بیشتر یک «اقدام اجرایی» محسوب می شه، حق الوکاله وکیل هم بر اساس تعرفه اقدامات اجرایی تعیین می شه که معمولاً خیلی کمتر از تعرفه دعاوی مالیه.

پس در مجموع، اگه وکیلی برای اجراییه چک می گیرید، هزینه ای که بابت حق الوکاله پرداخت می کنید، به مراتب کمتر از حالتی خواهد بود که برای یک دعوای مطالبه وجه مالی، وکیل استخدام کنید. این خودش می تونه یکی از مزیت های بزرگ استفاده از مسیر اجراییه مستقیم برای چک های صیادی باشه.

نکات مربوط به کسری تمبر مالیاتی وکیل

یه نکته کوچیک حقوقی دیگه هم هست که شاید به کار وکلای محترم یا کسانی که با وکیل کار می کنن بیاد. اگه دادخواستی که فقط توسط وکیل امضا شده، نقص تمبر مالیاتی داشته باشه، بر اساس بند اخیر ماده ۴ آیین نامه تعرفه حق الوکاله، اخطاریه رفع نقص باید به خود وکیل ابلاغ بشه. اگه وکیل در مهلت مقرر این نقص رو برطرف نکنه، قرار رد دادخواست صادر می شه. یعنی دادگاه اینجا دیگه کاری به موکل نداره و مستقیم با وکیل طرفه.

ابطال اجراییه چک: داستانش چیه؟ مالیه یا غیرمالی؟

حالا فرض کنید که شما صادرکننده چک هستید و براتون اجراییه صادر شده. ممکنه دلایلی داشته باشید که فکر می کنید این اجراییه اشتباه یا غیرقانونی صادر شده و می خواید باطلش کنید. اینجاست که پای «دعوای ابطال اجراییه چک» به میون میاد. سوال مهم اینه که این دعوا، مالیه یا غیرمالی؟

اصلاً ابطال اجراییه یعنی چی و چرا لازمه؟

ابطال اجراییه یعنی اینکه شما از دادگاه می خواید که دستور اجراییه ای که برای چک شما صادر شده، بی اثر بشه و دیگه قابلیت اجرا نداشته باشه. این کار معمولاً زمانی اتفاق می افته که صادرکننده چک معتقده که شرایط لازم برای صدور اجراییه (همونایی که تو ماده ۲۳ قانون چک گفتیم) رعایت نشده. مثلاً شاید چک شما شرطی بوده، یا بابت تضمین صادر شده، یا اصلاً صیادی نبوده و اشتباهاً اجراییه صادر شده. هدف از این دعوا، رفع اثرات حقوقی ناشی از اجراییه، مثل توقیف اموال، ممنوع الخروجی یا جلب هست.

دعوای ابطال اجراییه، غیرمالیه!

اینجا هم مثل خود درخواست اجراییه، پای نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه وسط میاد. طبق نظریه شماره 7/1400/642 مورخ 1400/06/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، «دعوای ابطال اجراییه چک جنبه مالی ندارد.» این یعنی چی؟ یعنی وقتی شما درخواست ابطال اجراییه رو می دید، هدف اصلی تون این نیست که مالکیت یه مالی رو اثبات کنید یا یه تعهد مالی رو کلاً منتفی کنید. بلکه هدف تون اینه که بگید عملیات اجرایی یا اون سندی که بر اساسش اجراییه صادر شده (یعنی چک)، از نظر قانونی مشکل داره و نباید اجرا بشه. شما صحت و قانونی بودن فرآیند رو به چالش می کشید، نه ماهیت مالی قضیه رو.

طبق نظریه شماره 7/1400/642 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، دعوی ابطال اجراییه چک به عنوان دعوایی که نتیجه آن عدم تایید صحت عملیات اجرایی یا قانونی نبودن سند اجرایی است، جنبه مالی ندارد.

البته اینجا یه نکته مهم رو باید در نظر داشته باشید: با وجود این نظریه مشورتی صریح، گاهی اوقات ممکنه بعضی از شعب دادگاه ها به اشتباه این دعوا رو مالی تلقی کنن و بخوان هزینه های دادرسی دعوای مالی رو از شما بگیرن. ولی این رویه درست نیست و باید روی غیرمالی بودن دعوای ابطال اجراییه تاکید کرد.

درخواست توقف موقت عملیات اجراییه

وقتی دعوای ابطال اجراییه رو مطرح می کنید، ممکنه طول بکشه تا دادگاه به نتیجه برسه. تو این مدت، عملیات اجرایی (مثل توقیف اموال یا ممنوع الخروجی) همچنان ادامه داره. برای جلوگیری از ضررهای احتمالی، شما می تونید همزمان با دعوای ابطال اجراییه، از دادگاه درخواست «دستور موقت توقف عملیات اجرایی» رو هم داشته باشید. دادگاه اگه دلایل شما رو برای توقف عملیات اجرایی قوی بدونه، با تعیین یه مبلغ به عنوان خسارت احتمالی (که معمولاً بین ۱۰ تا ۲۵ درصد مبلغ چک هست)، دستور موقت رو صادر می کنه. با صدور این دستور، عملیات اجرایی تا زمان صدور حکم قطعی متوقف می شه.

هزینه دادرسی ابطال اجراییه

همونطور که اشاره کردیم، چون دعوای ابطال اجراییه چک از نظر حقوقی غیرمالی محسوب می شه، هزینه دادرسی اون هم معادل دعاوی غیرمالی خواهد بود. این یعنی باز هم با یک هزینه نسبتاً کمتری نسبت به دعاوی مالی روبرو هستیم.

نکات طلایی و توصیه های خودمونی برای چک بازارها!

در دنیای پیچیده و پر از جزئیات قوانین چک، اگه حواس مون جمع نباشه، ممکنه سرمون کلاه بره یا حق مون ضایع بشه. پس بیاید یه سری نکات کلیدی و توصیه های خودمونی رو با هم مرور کنیم:

• انتخاب راه درست، مهم تر از هر چیز: همیشه به شرایط پرونده خودتون دقت کنید. مبلغ چک چقدره؟ صادرکننده چک پول داره یا نداره؟ ضامن یا ظهرنویس دارید یا نه؟ چقدر براتون فوریت داره که به پولتون برسید؟ با در نظر گرفتن همه اینها، بین درخواست اجراییه و دعوای مطالبه وجه، بهترین راه رو انتخاب کنید.
• چک های صیادی، قواعد خاص خودشون رو دارن: یادتون باشه که اگه چک صیادی صادر می کنید، حتماً تمام مشخصاتش رو توی سامانه صیاد ثبت و توسط ذینفع تأیید بشه. اگه چک صیادی رو دریافت می کنید هم، حتماً از تأییدش مطمئن بشید.
• مشاوره با وکیل، گنجینه ای ارزشمند: قوانین حقوقی پیچیده هستن و ممکنه هر روز هم تغییر کنن. هیچ وقت بدون مشاوره با یه وکیل متخصص، دست به اقدام حقوقی نزنید. یه مشاوره ساده می تونه شما رو از کلی ضرر و دردسر نجات بده و بهترین راه رو نشون تون بده. به قول معروف، «کار رو دست کاردان بسپارید».
• چک های قدیمی و ضامن ها/ظهرنویس ها: این رو هم فراموش نکنید که امکان درخواست اجراییه مستقیم، فقط برای چک های صیادی جدیده. اگه چک شما قدیمی (غیرصیادی) هست، یا اگه می خواید از ضامن یا ظهرنویس چک های صیادی شکایت کنید، باید حتماً دعوای مطالبه وجه رو تو دادگاه مطرح کنید و راه اجراییه مستقیم برای این موارد کارساز نیست.

با رعایت این نکات، می تونید با اطمینان و آگاهی بیشتری تو مسیر حقوقی چک های برگشتی قدم بردارید و از حق تون دفاع کنید.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر داستان. دیدیم که درخواست صدور اجراییه چک، یک دعوا به معنای حقوقی کلمه نیست و بنابراین، ماهیت مالی یا غیرمالی به اون شکلی که برای دعاوی تعریف می کنیم، نداره. اما از لحاظ عملی و برای جیب مون، هزینه هایی که باید پرداخت کنیم، هم تراز با دعاوی غیرمالی محاسبه می شه. این مسیر، برای وصول چک های صیادی یه راه نسبتاً سریع تر و کم هزینه تره که بدون نیاز به طی کردن مراحل طولانی دادگاه، می تونه شما رو به پول تون برسونه. با این حال، باید حواس مون به محدودیت هاش هم باشه؛ مثلاً خسارت تاخیر تادیه رو مستقیماً شامل نمی شه و فقط می تونیم علیه صادرکننده و صاحب حساب اقدام کنیم، نه ضامن یا ظهرنویس.

همین پیچیدگی ها نشون می ده که انتخاب مسیر درست، چقدر اهمیت داره و اگه آگاهی کافی نداشته باشیم، ممکنه به جای اینکه کارمون رو راحت کنیم، خودمون رو بیشتر گرفتار کنیم. پس همیشه قبل از هر اقدامی، شرایط پرونده تون رو خوب بررسی کنید و اگه لازم شد، حتماً از یه وکیل متخصص مشورت بگیرید. بالاخره، هیچ چیزی مثل یه راهنمای خوب نمی تونه تو این مسیر پر پیچ و خم کمکتون کنه.